W dniu 29 kwietnia 2021 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok ws. kredytów frankowych w Polsce. Wg TSUE to krajowy sąd ma prawo ustalić datę przedawnienia roszczeń banku. Ponadto krajowy sąd ustala także ewentualne skutki, które wynikają z nieważności. Oznacza to, że na ten moment kierunek rozwoju sprawy dotyczącej wszystkich frankowiczów jest w rękach Sądu Najwyższego. TSUE przyjrzał się również bliżej aneksom, które banki w późniejszym czasie dołączyły do umowy. One również zostaną poddane badaniom Sądu Najwyższego, ponieważ nie mogą one pełnić funkcji uzdrowienia pierwotnie nieuczciwej umowy.
Przeczytaj: SPIS DOKUMENTÓW POTRZEBNYCH DO POZWANIA BANKU – KREDYT WE FRANKACH CHF
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zajął się w czwartek udzielaniem odpowiedzi na pięć zasadniczych pytań, które padły od sądu okręgowego w Gdańsku Z pierwszych interpretacji wynika, że postanowienie TSUE jest jak najbardziej przychylne wszystkim kredytobiorcom, choć odpowiedzi TSUE nie są do końca kompletne. Z tego co mówią prawnicy, sądy krajowe mają prawo rozstrzygnąć wszelkie kwestie, które dotyczą daty przedawnienia roszczeń, a także praw do należnej kwoty za bezpodstawne korzystanie ze środków finansowych. Prawdopodobnie już w maju Sąd Najwyższy odpowie na pytania, które na ten moment pozostają niewyjaśnione.
Z powodu oczekiwania na orzeczenie TSUE, Sąd Najwyższy zmienił datę posiedzenia dotyczącego pytań o prawne zagadnienia kredytów indeksowanych w obcych walutach oraz denominowanych. Na posiedzeniu omówiona ma zostać również sprawa wniosku Rzecznika Finansowego, czy w momencie upadku umowy strony mogą dochodzić zwrotu nienależnych świadczeń w ramach bezpodstawnego wzbogacenia się.
Warto odnotować tutaj wyrok z dnia 3 października 2019 roku dotyczący państwa Dziubak. Od tego momentu wszyscy kredytobiorcy zauważyli, że mogą starać się unieważnić umowę. Jak widać wyroki TSUE bardzo mocno wpływają na prawa polskich konsumentów.
Przeczytaj także: Kredyt we frankach kancelaria – KRYTERIA OCENY
Czego dotyczy spór, w którym orzeknie TSUE
Zdarzenie, do którego odnosi się w wyroku TSUE związane jest z udzieleniem przez GE Money w 2008 roku kredytu hipotecznego na budowę domu. Pierwotnie kredyt hipoteczny o wartości ponad 500 tys. zł indeksowano do franka szwajcarskiego. Kluczowym aspektem w temacie jest tabela kursów kupna i sprzedaży waluty, w której to zawarte tam liczby dotyczyły średniego kursu NBP, który dodatkowo powiększony był o marżę banku. W umowie nie zostały jednak określone żadne warunki, na podstawie których marża została ustalona. Ponadto w umowie nie uwzględniono również spraw dotyczących ewentualnej spłaty kredytu w walucie franków szwajcarskich. Dopiero w późniejszym czasie, a więc w 2011 roku dodano do umowy aneks, który umożliwiał dokonywanie spłaty rat kredytu w złotówkach bądź frankach szwajcarskich. W aneksie zawarto także zasady, wedle których naliczano marżę.
Pomimo wszystkich działań mających na celu pogodzenie obu stron, powodowie postanowili wnieść pozew do gdańskiego Sądu Okręgowego przeciwko bankowi. W pozwie zawarto głównie temat uzyskania stwierdzenia co do nieważności całej umowy, ponieważ postanowienia związane z indeksacją były nieuczciwe. Z kolei bank od razu wniósł do sądu wniosek o oddalenie powództwa, zaznaczając przy tym, że cała umowa kredytowa jest całkowicie legalna.
Kluczowe dwa pytania pozostają bez odpowiedzi, a rozstrzygnięcie pozostaje w kwestii sądu krajowego
Najważniejszą kwestią sporu związanego z kredytami frankowymi jest to, czy podmiot, którym w tym przypadku jest bank posiada prawo do pozwania byłego kredytobiorcy po unieważnieniu umowy kredytowej o zadośćuczynienie za korzystanie ze środków finansowych bez umowy. Czy w takim przypadku umowa nadal wiąże obie strony? Jeśli nie, to determinującą kwestią są tutaj rozliczenia, wedle których TSUE niestety nie określił się jasno. Ze słów TSUE wynika jedynie, że kwestie dotyczącego tego, czy umowa z nieuczciwym warunkiem w umowie mogła być wiążąca podlegają przepisom zawartym w krajowym prawie. Stąd też to sąd krajowy powinien wyrazić obiektywne zdanie na ten temat, biorąc pod uwagę przepisy krajowe.
Stanowisko banków w tej sprawie jest jasne. Twierdzą one, że kredytobiorca powinien uiścić zapłatę za skorzystanie z kapitału, który został mu udostępniony. Takie stanowisko jest jednak kompletnie odrzucane przez prawników, którzy stoją w obronie frankowiczów, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Finansowego, a także przez polski rząd.
Z kolei stanowisko prawników stojących po stronie konsumentów jest takie, że jakiekolwiek roszczenia przedsiębiorcy stosującego bezprawne klauzule jest po prostu uderzeniem w prawa ochrony konsumenta na podstawie dyrektywy 93/13. Podjęcie świadomej decyzji konsumenta w tym temacie wymagałoby tego, aby był on w stanie poznać wszelkie ekonomiczne i prawne następstwa, które wynikają z unieważnienia umowy. Oprócz tego ważną kwestią jest również sprawa rozliczeń obu stron.
Tutaj z pomocą powinna przyjść nam dotychczasowa praktyka w osądach polskich sądów. Proces dotyczący takich tematów najczęściej podzielony jest na dwa całkowicie niezależnie postępowania. W jednym z nich ocenie podlega abuzywność postanowienia, a także idące za tym ewentualna nieważność umowy. Z kolei w celu uzyskania zwrotu pieniędzy dotąd wpłaconych, podmiot w postaci konsumenta powinien złożyć następne powództwo, aby rozliczyć świadczenia. Takie rozbicie procesu na dwa niezależne postępowania automatycznie powoduje zmniejszenie skuteczności ochrony konsumenta.
Przeczytaj: Unieważnienie kredytu we frankach – Instrukcja dla frankowiczów.
Oprócz tego takie działanie generuje zwiększenie kosztów, a także wydłużenie okresu, w którym będzie toczyć się spór. Kolejnym problemem z pewnością jest brak możliwości ostatecznego i całościowego rozliczenia wszelkich wynagrodzeń stron, co automatycznie wprowadza stan prawnej niepewności. I to zarówno do ostatecznego rozliczenia, jak i do roszczeń banku w kwestii dokładnego tytułu, wedle którego konsument korzystał ze środków pieniężnych.
Ważne, lecz oczywiste trzy pierwsze pytania
Ciekawą kwestią jest rozstrzygnięcie pierwszego pytania. Tutaj sąd gdański dochodzi do tego, czy zmiana treści postanowienia podczas trwania umowy prowadzi do konieczności wykonania wykonania kontroli abuzywności. Drugie pytanie odnosi się z kolei do słuszności co do usunięcia części postanowienia, która była nietransparentna, aby konieczność wykonania kontroli abuzywności okazała się zbędna. W tym temacie TSUE twierdzi, że to krajowy sąd powinien ustalić, czy charakter umowy pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą jest nieuczciwy.
Nawet, a być może przede wszystkim w momencie, gdy podczas trwania umowy jeden z warunków zostaje zmieniony. Takie działanie byłoby wykonane zgodnie z celami dyrektywy 93/13 w momencie, gdyby znalezienie się konsumenta w sytuacji prawnej i faktycznej zostało przywrócone, wobec braku jednego z nieuczciwych warunków umownych. Jednak wtedy wada dotycząca umowy musiałaby zostać usunięta przez strony w formie aneksu, a dodatkowo konsument musiałby zostać uświadomiony co do wszelkich konsekwencji związanych z tą zmianą. Zdaniem RPO w omawianej sprawie było wręcz przeciwnie, przez co sąd powinien z urzędu doprowadzić do przeprowadzenia kontroli abuzywności. Ponadto TSUE zaznacza, że w Polsce kredyty w walucie franka szwajcarskiego kompletnie nie były określane mianem ryzykownych, ponieważ deklarowana była długoterminowa stabilność franka na polskim rynku.
Z kolei rzeczywistość w kwestii kursu CHF w Polsce okazała się znacznie inna, niż ta prognozowana. Stąd też zawarcie aneksu przez strony kompletnie nie wpłynęło na transparentność klauzuli, jak i wyeliminowanie jej nieuczciwego charakteru. Celem konsumentów co do zawarcia aneksu w umowie było uzyskanie możliwości spłaty kredytowych rat w walucie CHF bez marży banku, a nie usunięcie abuzywnego przesłania umowy. Stąd też abuzywny charakter umowy i jego usunięcie nie było determinującym zamiarem konsumentów. Co więcej, sami konsumenci nie zdawali sobie sprawy z nieuczciwości postanowienia. Takie zdanie reprezentuje również polski rząd.
TSUE w swoim oświadczeniu mówi, że usunięcie nieuczciwego elementu warunku umowy nie stoi wbrew przepisom unijnym. Jednak tylko w przypadku, gdy element ten dotyczy odrębnego zobowiązania umownego, który może stanowić istotę przeprowadzenia indywidualnej kontroli w ramach przeprowadzenia badania nieuczciwego charakteru. Z kolei przepisy unijne stoją wbrew temu, aby odsyłający sąd miał możliwość usunięcia danego nieuczciwego warunku umowy, jeśli powodowałoby ono zmianę istoty, a w konsekwencji zmianę treści danego warunku. Przeprowadzenie badania w tym temacie również należy do tego samego sądu. W oświadczeniu TSUE przytacza także fakt o braku podstawy do odcięcia marży w ramach umów BPH (GE Money), o ile zapis dotyczący marży nie jest elementem odrębnej umowy. A wg wielu specjalistów nie jest. Odcięcie marży jest niemożliwe również w przypadku, gdyby doszło do zmiany istoty danego warunku umownego. Gdański sąd okręgowy twierdzi, że ewentualne usunięcie powoduje właśnie zmianę istoty warunku umowy.
Bądź na bieżąco! Dołącz do społeczności na Facebook lub Twitter
