Frankowicze mają dziś spore powody do radości – znany jest już wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-140/22. Podobnie jak poprzednie orzeczenia, jest bardzo korzystny dla frankowiczów i może znacząco przyśpieszyć tempo postępowań toczących się przed krajowymi sądami o nieważność kredytów frankowych. Sędziowie TSUE odpowiedzieli bardzo konkretnie na dwa spośród czterech pytań zadanych przez warszawskiego sędziego – dlaczego, o tym więcej w dalszej części artykułu. Jak wyrok C-140/22 wpłynie na sytuację frankowiczów w sądach? Czy roszczenia banków o zwrot kapitału kredytu są przedawnione?
- 7 grudnia 2023 roku w godzinach porannych Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C-140/22, dotyczącej polskich frankowiczów oraz pozwanego mBanku S.A.
- Kluczowe w tej sprawie było ustalenie, czy przed konsumentem chcącym unieważnić abuzywny kredyt frankowy można stawiać wymóg w postaci składania przed sądem oświadczenia o znajomości skutków nieważności umowy, od którego następnie liczono by ważne z punktu widzenia rozliczeń terminy
- Sędziowie Trybunału potwierdzili to, co prawnicy frankowi mówią od dawna: stawianie takiego wymogu przed konsumentem jest niezgodne z dyrektywą 93/13/EWG. Taka interpretacja jest całkowicie sprzeczna z ustaleniami Sądu Najwyższego, wyrażonymi uchwałą III CZP 6/21
- TSUE po raz kolejny potwierdził też, że bank nie ma prawa do absolutnie żadnych dodatkowych rekompensat ponad zwrot samego kapitału kredytu, wypłaconego klientowi w ramach nieważnej już umowy. Banki wreszcie przyjmą to do wiadomości?
TSUE pozbawia bankowców złudzeń i wyraźnie przeczy ocenie Sądu Najwyższego. Wyrok C-140/22 to przełom, którego potrzebowali frankowicze
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej po raz kolejny ratuje polskich frankowiczów z opresji. 7 grudnia rano wydany został wyrok w sprawie C-140/22, w której sąd odsyłający poruszył cztery istotne z punktu widzenia frankowych rozliczeń kwestie. W skrócie, sędzia Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia chciał wiedzieć, czy:
- umowa kredytowa, która jest nieważna przez zawarcie w niej nieuczciwego warunku, staje się trwale bezskuteczna (z mocą wsteczną, począwszy od jej zawarcia) dopiero w momencie, gdy konsument złoży przed sądem oświadczenie o tym, iż nie zgadza się na utrzymanie tegoż warunku w mocy, jest świadomy skutków nieważności umowy i je akceptuje (wyraża zgodę na nieważność umowy)
- sąd krajowy może uzależnić bieg terminu przedawnienia roszczeń przedsiębiorcy (banku, który sporządził umowę zawierającą nieuczciwy warunek) od złożenia przez konsumenta przed sądem wspomnianego punkt wyżej oświadczenia, nawet jeśli ten konsument wezwał wcześniej przedsiębiorcę do zapłaty, zaś sam przedsiębiorca mógł spodziewać się, że umowa w zaproponowanym klientowi kształcie zawiera nieuczciwe zapisy
- sąd krajowy może uzależnić datę, od której naliczane na rzecz konsumenta będą ustawowe odsetki za opóźnienie banku w zapłacie, od złożenia przez konsumenta wspomnianego już oświadczenia o świadomości skutków nieważności umowy
- roszczenie konsumenta o zwrot świadczeń spełnionych w związku z nieważną umową (w tym rat, wszelkich opłat i prowizji, a także składek na ubezpieczenie) należy obniżyć o równowartość odsetek kapitałowych, które należałyby się przedsiębiorcy, jeżeli umowa kredytowa okazałaby się ważna, podczas gdy sam przedsiębiorca może domagać się od konsumenta zwrotu spełnionego na podstawie nieważnej umowy świadczenia w pełnej wysokości?
Odpowiedź sędziów TSUE odnosi się tylko do zagadnień nr 1 i 4. Poruszone przez sąd odsyłający kwestie były rozpatrywane w oparciu o art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG. Odpowiadając na pierwsze pytanie, Trybunał ocenił, że w kontekście uznania nieważności całej umowy kredytowej ze względu na istniejący w niej nieuczciwy warunek (bez którego nie może być dalej wykonywana) należy uznać, że wspomniane już artykuły unijnej dyrektywy stoją na przeszkodzie wykładni prawa krajowego, według której wykonywanie praw wywodzonych przez konsumenta z dyrektywy jest zależne od złożenia przez niego przed sądem oświadczenia o braku zgody na utrzymanie w mocy nieuczciwego warunku, świadomości następstw nieważności tego warunku i zgodzie na nieważność całej umowy.
W związku z tym, że sędziowie TSUE uznali wymóg składania wspomnianego już oświadczenia, stawiany przed konsumentem przez krajowe sądy za niezgodny z dyrektywą, pominięto kwestie zawarte w pytaniu drugim i trzecim. A szkoda, bo bezpośrednie odniesienie się unijnych sędziów do kwestii biegu przedawnienia roszczeń po stronie przedsiębiorcy jest frankowiczom bardzo potrzebne. Nie powinni się oni jednak przejmować nieustosunkowaniem się unijnych sędziów do tego zagadnienia, ponieważ już za tydzień Trybunał rozpatrzy sprawę C-28/22, w której ta kwestia powraca jak bumerang.
Co jeszcze orzekł Trybunał w sprawie C-140/22? Odniósł się do czwartego pytania sformułowanego przez sąd odsyłający. Odpowiedź znów jest satysfakcjonująca dla frankowiczów i stanowi kolejne potwierdzenie, że bank nie może oczekiwać, iż w ramach rozliczeń nieważnej umowy należeć się mu będzie cokolwiek ponad zwrot kapitału kredytu. Sędziowie TSUE orzekli, że przepisy dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie temu, aby rekompensata, roszczona przez konsumenta z tytułu zwrotu kwot zapłaconych w ramach kwestionowanej umowy, została pomniejszona o wysokość odsetek, które bank otrzymałby, jeżeli umowa pozostałaby w mocy.
Unijni sędziowie przypominają krajowym sądom, że art. 6 ust. 1 dyrektywy wymaga, aby nieuczciwe warunki umowne nie były wiążące dla konsumenta, podkreślają też, że nie można zawieszać tej konsekwencji ani uzależniać jej od spełnienia przesłanek przewidzianych prawem krajowym czy też takich, które wynikają z orzecznictwa krajowego.
Dodatkowo Trybunał ocenił, że nałożenie na konsumenta obowiązku składania wspomnianego już oświadczenia w celu dochodzenia przez niego roszczeń mogłoby podważyć odstraszający skutek dyrektywy i prowadzić do odrzucania przez przedsiębiorców pozasądowych roszczeń kierowanych przez konsumentów, a wynikających z nieuczciwości warunków zawartych w umowie.
Jakie będą skutki wyroku C-140/22 w sprawach frankowych?
Co ten wyrok oznacza dla frankowiczów? To przede wszystkim kolejne potwierdzenie, że bank nie może czerpać ŻADNYCH korzyści ze swoich bezprawnych działań. Ale nie tylko. Do lamusa odejdzie najprawdopodobniej interpretacja zawarta w uchwale III CZP 6/21 Sądu Najwyższego, wydanej 7 maja 2021 roku, a uzależniającej moment rozpoczęcia naliczania ustawowych odsetek za zwłokę od złożenia przez konsumenta oświadczenia o znajomości skutków nieważności umowy. Oznacza to, że najpewniej już wkrótce sądy krajowe zaczną przyznawać konsumentom pełne odsetki ustawowe za zwłokę, za cały okres trwającego postępowania, co sprowadzi na banki kolejne wielomiliardowe koszty, a frankowiczom da dostęp do dodatkowych korzyści, liczonych w tysiącach złotych dla jednostkowej sprawy o nieważność kredytu hipotecznego.
Należy liczyć się także z przyśpieszeniem postępowań sądowych o kredyty frankowe. Bankom nie będzie się już opłacało przedłużanie postępowań, bo takie działanie przełoży się na wyższe ustawowe odsetki za opóźnienie, które będą musiały zapłacić swoim klientom po prawomocnym wyroku.
