Z najnowszych statystyk opublikowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości wynika, że w roku 2023 przybyło w sądach o 24.787 więcej spraw dotyczących kredytów pseudowalutowych niż w roku poprzednim (wzrost r/r o 37,5%). W 2022 roku sądy I instancji (rejonowe i okręgowe) zanotowały wpływ 66.090 takich spraw, a w 2023 było ich już 90.877. W liczbie tej ujęte są sprawy dotyczące kredytów powiązanych z kursem franka szwajcarskiego (takich było w 2023 r. 89.638 czyli 98,6% ) oraz sprawy dotyczące kredytów powiązanych z innymi walutami obcymi (było ich w 2023 r. 1.239 czyli 1,4%). Rok miniony przyniósł istotne zmiany w postępowaniach frankowych dotyczące właściwości miejscowej sądów. Od kwietnia ubiegłego roku Frankowicze mogą składać pozwy tylko do sądów właściwych dla swojego miejsca zamieszkania. Efekty tych zmian są już widoczne w statystykach sądowych. Sąd Okręgowy w Warszawie, jako jedyny sąd w kraju, zanotował w 2023 roku spadek liczby nowych spraw frankowych. Pozostałe sądy odnotowały spore wzrosty tego typu postępowań o kilkadziesiąt, a nawet o kilkaset procent w stosunku do roku 2022. Największy procentowy przyrost miał miejsce w Sądzie Okręgowym w Tarnobrzegu (liczba nowych spraw frankowych powiększyła się tam o 555,9% r/r).
- Z każdym kolejnym rokiem bite są rekordy liczby nowych spraw frankowych wpływających do sądów. W 2023 roku ilość nowych pozwów wyniosła blisko 91 tys. W stosunku do roku 2022, kiedy sądy zaraportowały wpływ 66.090 nowych spraw frankowych, przyrost wyniósł 37,5%.
- Niemal wszystkie sądy okręgowe w kraju odczuły w ubiegłym roku większą aktywność Frankowiczów. Poza Sądem Okręgowym w Warszawie, gdzie na skutek zmiany przepisów Kpc wpłynęło w 2023 roku o ok. 31% spraw frankowych mniej niż w 2022 roku, pozostałe sądy odnotowały znaczące wzrosty postępowań frankowych o kilkadziesiąt lub nawet kilkaset procent w stosunku do roku ubiegłego.
- Najwięcej nowych spraw frankowych wpłynęło w 2023 roku do następujących sądów okręgowych: w Warszawie (18.071), w Poznaniu (7.093), Warszawa-Praga (6.933), we Wrocławiu (4.583), w Krakowie (4.413) oraz w Szczecinie (4.115).
- Najwyższe procentowe wzrosty nowych spraw frankowych zaraportowały sądy: w Tarnobrzegu (wzrost r/r o 555,9%), w Zamościu (wzrost r/r o 204,5%), w Opolu (wzrost r/r o 181,9%), w Krośnie (wzrost r/r o 164,7%) oraz w Radomiu (wzrost r/r o 158,7%).
- Nie tylko sądy pierwszej instancji są mocno obłożone sprawami Frankowiczów. Coraz więcej spraw przeszło już przez I instancję i trafiło do sądów apelacyjnych (odwoławczych). Wydziały odwoławcze sądów okręgowych oraz sądy apelacyjne zaraportowały wpływ w 2023 roku łącznie 33.961 spraw dotyczących kredytów w CHF i w innych obcych walutach. Najwięcej tego typu spraw trafiło do Sądu Apelacyjnego w Warszawie (8.893).
Gwałtowny przyrost spraw frankowych w sądach w 2023 roku
Funkcjonujący w ramach Ministerstwa Sprawiedliwości Wydział Statystycznej Informacji Zarządczej w Departamencie Strategii i Funduszy Europejskich podał do publicznej wiadomości statystyki dotyczące liczby nowych spraw frankowych, które napłynęły do sądów w całym kraju w roku 2023. Wynika z tych danych, że w 2023 roku do sądów rejonowych i okręgowych wpłynęło 90.877 nowych pozwów od Frankowiczów oraz posiadaczy kredytów powiązanych z innymi walutami niż frank szwajcarski. Po raz pierwszy liczba nowych spraw tak bardzo zbliżyła się do symbolicznej granicy 100 tys. rocznie.
Porównując dane za ubiegły rok do statystyk z lat wcześniejszych widoczny jest gwałtowny przeskok w 2023 roku. W latach 2021 i 2022 do sądów wpływało nieco ponad 60 tys. spraw frankowych rocznie (w 2021 r. było takich spraw 62.842 a w roku 2022 nieco więcej, bo 66.090). Spraw frankowych zaczęło po raz pierwszy przybywać lawinowo w roku 2020, co można powiązać z głośnym wyrokiem TSUE w sprawie kredytu państwa Dziubak z końca 2019 roku. W 2020 roku sądy zarejestrowały 37.225 spraw frankowych, podczas gdy wcześniej do sądów wpływało rocznie 2.151 spraw (rok 2017), 7.212 spraw (rok 2018) oraz 11.563 spraw (rok 2019).
Prawie 34 tys. spraw dotyczących kredytów pseudowalutowych wpłynęło w 2023 roku do sądów II instancji
Dla Frankowiczów oraz dla posiadaczy kredytów powiązanych z innymi walutami obcymi istotną informacją może być wpływ w ubiegłym roku do sądów II instancji prawie 34 tys. spraw. Oznacza to, że taka liczba spraw przeszła już przez I instancję sądową i znalazła się na etapie postępowania apelacyjnego (odwoławczego), które kończy się wydaniem prawomocnego wyroku. Jak wygląda to dokładnie w statystykach Ministerstwa Sprawiedliwości?
Sądy okręgowe rozpoznające apelacje od wyroków sądów rejonowych zarejestrowały w minionym roku wpływ 1.536 spraw dotyczących kredytów frankowych oraz 26 spraw dotyczących kredytów powiązanych z innymi walutami obcymi. Zdecydowana większość spraw frankowych trafia jednak w II instancji do sądów apelacyjnych, rozpoznających apelacje od wyroków sądów okręgowych. W 2023 roku sądy apelacyjne odnotowały wpływ 32.326 spraw dotyczących kredytów we franku szwajcarskim oraz 73 spaw dotyczących kredytów waloryzowanych kursami innych walut obcych. Łącznie sądy II instancji odnotowały w 2023 roku wpływ 33.961 spraw dotyczących kredytów w CHF i w innych walutach. Najwięcej tego typu spraw wpłynęło do Sądu Apelacyjnego w Warszawie (8.893).
Sąd Okręgowy w Warszawie nieco odetchnął – w 2023 roku wpłynęło do niego o 31% mniej pozwów frankowych niż rok wcześniej
W kwietniu 2023 roku weszły w życie przepisy znowelizowanego Kpc, w następstwie których zmieniła się właściwość miejscowa sądów w sprawach frankowych. Od tej pory przez pięć kolejnych lat Frankowicze zamieszkali poza stolicą nie mogą składać pozwów do tzw. Wydziału Frankowego w Sądzie Okręgowym w Warszawie, który ze względu na przewidywalne i korzystne orzecznictwo cieszył się ogromną popularnością wśród kredytobiorców frankowych. Do Wydziału Frankowego spływały pozwy z całego kraju – w efekcie na koniec 2023 roku toczyło się w nim aż 45,5 tys. spraw frankowych. Na jednego sędziego w tym wydziale przypada zatem około 1,5 tys. spraw, co czyni niemożliwym rozpoznanie ich w krótkim czasie.
Problem dostrzegło Ministerstwo Sprawiedliwości jeszcze pod rządami Zbigniewa Ziobry, stąd zmiana przepisów polegająca na tym, że Frankowicze mogą składać pozwy tylko do sądów najbliższych swojemu miejscu zamieszkania. Efekty tych działań już są widoczne – w 2023 roku do Wydziału Frankowego SO w Warszawie wpłynęło „tylko” 18.071 nowych spraw, czyli o 30,9% mniej niż w roku 2022, kiedy było ich 26.141.
Problem z natłokiem postępowań w Wydziale Frankowym dostrzegła także dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska, powołana w styczniu br. do pełnienia funkcji pełnomocnika ministra sprawiedliwości ds. ochrony praw konsumentów. W udzielonym niedawno wywiadzie dla „Newsweeka” zapowiedziała ona wdrożenie działań, których celem ma być ograniczenie o 15% spraw rozpoznawanych przez Wydział Frankowy SO w Warszawie.
Pozostałe sądy w kraju mocno dociążone sprawami Frankowiczów
Celem zmiany zasad dotyczących właściwości miejscowej sądów w sprawach frankowych było przekierowanie wartkiego strumienia pozwów napływających do Sądu Okręgowego w Warszawie na inne sądy w kraju. Dziś można już powiedzieć, że zabieg ten się powiódł. SO w Warszawie był jedynym sądem w kraju, który odnotował w 2023 roku spadek liczby nowych spraw frankowych w stosunku do roku 2022. Reszta sądów zaraportowała znaczne przyrosty ilości nowych spraw frankowych, często nawet o kilkaset procent.
Zobaczmy jak przedstawiała się sytuacja w 2023 roku w sądach najmocniej obłożonych sprawami frankowymi (nie licząc już Sądu Okręgowego w Warszawie):
- Sąd Okręgowy w Poznaniu – przyrost nowych spraw frankowych w 2023 r. o 7.093 czyli 73,8% w stosunku do 2022 r. kiedy pozwów było 4.080
- Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie – przyrost nowych spraw frankowych w 2023 r. o 6.933 czyli 134,4% w stosunku do 2022 r. kiedy pozwów było 2.958
- Sąd Okręgowy we Wrocławiu – przyrost nowych spraw frankowych w 2023 r. o 4.583 czyli 126,2% w stosunku do 2022 r. kiedy pozwów było 2.026
- Sąd Okręgowy w Krakowie – przyrost nowych spraw frankowych w 2023 r. o 4.413 czyli 118,2% w stosunku do 2022 r. kiedy pozwów było 2022
- Sąd Okręgowy w Szczecinie – przyrost nowych spraw frankowych w 2023 r. o 4.115 czyli 78,6% w stosunku do 2022 r. kiedy pozwów było 2.304
Największy procentowo przyrost spraw frankowych w 2023 roku względem roku 2022 zanotowały następujące sądy okręgowe: w Tarnobrzegu – wzrost liczby pozwów r/r o 555,9%, w Zamościu – wzrost liczby pozwów r/r o 204,5%, w Opolu – wzrost liczby pozwów r/r o 181,9%, w Krośnie – wzrost liczby pozwów r/r o 164,7% oraz w Radomiu – wzrost liczby pozwów r/r o 158,7%.
Dla mniejszych sądów tak gwałtowny przyrost nowych spraw frankowych może być wyzwaniem organizacyjnym. Frankowicze nie powinni jednak obawiać się znaczącego wydłużenia czasu trwania spraw. Wiceminister sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha zapowiedział pod koniec grudnia ubiegłego roku wzmocnienie kadrowe wydziałów cywilnych rozpoznających sprawy Frankowiczów. W tym celu ma powstać dodatkowe 58 etatów sędziowskich, 58 etatów asystenckich oraz 116 etatów urzędniczych.
Tymczasem pełnomocniczka ministra sprawiedliwości ds. ochrony praw konsumentów zdradziła mediom jakie działania planuje wdrożyć aby przyspieszyć i usprawnić postępowania frankowe. Chodzi m.in. o szkolenia sędziów ze stosowania prawa unijnego dotyczącego ochrony konsumentów, a także udostępnienie na ich potrzeby analiz oraz modułowej bazy orzeczeń TSUE. Powinno to pogłębić wiedzę mniej doświadczonych w sprawach frankowych sędziów i ułatwić im wydawanie orzeczeń. Znacznym usprawnieniem będzie także dalsza digitalizacja sądów, umożliwiająca dwukierunkową wymianę dokumentów pomiędzy sądem a pełnomocnikami drogą elektroniczną.
Jak przebiegają obecnie procesy frankowe – przykłady spraw
Aby zobrazować jak przebiegają aktualnie procesy frankowe w różnych sądach na terenie całego kraju przybliżamy dwie takie sprawy, które toczyły się w sądach w Sieradzu (I instancja) oraz w Łodzi (II instancja) a także w Koszalinie (I instancja) oraz w Szczecinie (II instancja).
Prawomocna wygrana z bankiem Raiffeisen w Łodzi po procesie trwającym 27 miesięcy. Korzyść z wyroku 386 tys. zł
W dniu 26 stycznia 2024 roku zakończył się proces Frankowiczki z bankiem Raiffeisen. W tym dniu prawomocny korzystny dla kredytobiorczyni wyrok do sprawy o sygn. I ACa 2408/22 wydał Sąd Apelacyjny w Łodzi. Sąd ten oddalił apelację banku od wcześniejszego wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 2 września 2022 r. do sprawy o sygn. I C 355/21, który uznał umowę kredytową za nieważną.
Sąd II instancji zmienił ten wyrok jedynie w takim zakresie, że obniżył zasądzony na rzecz kredytobiorczyni zwrot kosztów postępowania w I instancji z kwoty 11.817 zł do kwoty 6.417 zł, a jednocześnie przyznał jej zwrot od banku kosztów postępowania apelacyjnego w kwocie 4.050 wraz z odsetkami za opóźnienie.
Korzyść kredytobiorczyni z prawomocnego wyroku unieważniającego umowę wyniosła na samym kapitale kredytu 386 tys. zł. Frankowiczka musi rozliczyć się z bankiem tylko z sumy brakującej do pełnej spłaty kapitału i nie musi już dalej spłacać rat kredytu.
Sprawa toczyła się łącznie w dwóch instancjach sądowych 2 lata i 3 miesiące, przy czym postępowanie apelacyjne trwało 15 miesięcy. Kredytobiorczynię reprezentowała Kancelaria Adwokacka Paweł Borowski.
Prawomocna wygrana z bankiem PKO BP w Szczecinie w 28 miesięcy. Korzyść z wyroku 379.934 zł
W podobnym czasie jak wyżej opisana sprawa zakończył się prawomocnym wyrokiem proces Frankowiczów z bankiem PKO BP dotyczący umowy kredytowej z 2008 roku. W dniu 13 czerwca 2023 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie wydał prawomocny wyrok do sprawy o sygn. I ACa 1014/22, którym oddalił apelację banku od wcześniejszego wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 8 czerwca 2022 r. do sprawy o sygn. I C 43/21.
Sąd I instancji uznał umowę banku PKO BP za nieważną w całości i zasądził na rzecz kredytobiorców od banku zwrot środków uiszczonych w wykonaniu tejże umowy (jako świadczenia nienależnego) w oparciu o teorię dwóch kondykcji. Sąd II instancji podtrzymał ten wyrok, tym samym umowa stała się prawomocnie nieważna.
Korzyść kredytobiorców z wyroku wyniosła w tym przypadku 379.934 zł. Dodatkowo na rzecz kredytobiorców zasądzony został od banku zwrot kosztów procesu wraz z odsetkami za opóźnienie. Frankowicze po prawomocnej wygranej nie muszą też już dalej płacić rat.
Sprawa toczyła się łącznie w dwóch instancjach sądowych 2 lata i 4 miesiące, przy czym postępowanie apelacyjne trwało tylko 10 miesięcy. Kredytobiorców reprezentowała Kancelaria Sosnowski – Adwokaci i Radcowie Prawni.
