Czy uchwała SN dla Frankowiczów zapadnie 02.09?

Na stronie internetowej Sądu Najwyższego pojawiła się informacja, że skład orzekający Izby Cywilnej SN zbierze się ponownie w dniu 2 września 2021 r. o godz. 10.00, aby rozstrzygnąć najważniejsze zagadnienia dotyczące sporów na tle kredytów frankowych. Celem posiedzenia ma być podjęcie uchwały odpowiadającej na sześć zagadnień sformułowanych przez Pierwszą Prezes SN Małgorzatę Manowską.

Brak jednomyślności wśród instytucji opiniujących i w składzie orzekającym SN

Poprzednie posiedzenie IC SN odbyło się 11 maja 2021 r., jednakże – mimo oczekiwań Frankowiczów i banków – podjęcie uchwały zostało odroczone. Sędziowie zadecydowali aby zwrócić się z wnioskami o opinie do pięciu krajowych instytucji, w tym: Komisji Nadzoru Finansowego, Narodowego Banku Polskiego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Finansowego i Rzecznika Praw Dziecka. Stanowiska wszystkich wymienionych instytucji wpłynęły kilka tygodni temu do SN. Wiadomym jest, że opinie te są w dużym stopniu rozbieżne. KNF i NBP stanęły murem po stronie banków, natomiast RF i RPO bronią Frankowiczów. Czy sędziowie SN uwzględnią przedłożone stanowiska i w jakim wymiarze?

Na razie do opinii publicznej dochodzą głosy na temat tarć wewnątrz składu orzekającego SN Małgorzata Manowska w jednym z wywiadów wspomniała o torpedowaniu wydawania orzeczeń przez starszych stażem sędziów.

Zapowiedziała także możliwość skorzystania z „planu awaryjnego”, którego szczegółów nie ujawniła. Wydaje się, że konflikt pomiędzy nowo wybranymi sędziami IC SN a tymi ze „starego” składu może skutecznie utrudnić podjęcie uchwały. Warto przypomnieć, że miała ona już zapaść w marcu br., a następnie w maju. Czy we wrześniu uda się Prezes Manowskiej spełnić swoje zapowiedzi? Co dla Frankowiczów oznaczałoby kolejne odroczenie terminu podjęcia uchwały lub całkowita rezygnacja z niej?

Przeczytaj: Po czyjej stronie stanie Sąd Najwyższy i kiedy będzie uchwała w sprawie Frankowiczów?

Frankowicze nie potrzebują uchwały

Bazując na statystykach wyroków sądowych można stwierdzić z całą stanowczością, że Frankowicze nie potrzebują uchwały SN. Jej podjęcie nie przełoży się automatycznie na sytuację tych kredytobiorców, którzy nie zakwestionowali umowy kredytowej w sądzie. Nadal konieczne będzie złożenie pozwu z roszczeniem unieważnienia umowy bądź jej odfrankowienia. Frankowicze walczący już w sądach doskonale radzą sobie, pomimo braku uchwały. Prezes SN dostrzega konieczność dalszego ujednolicenia orzecznictwa, jednak różnice nie mają większego znaczenia dla kredytobiorców. Gros spraw wygrywają Frankowicze – pierwsze półrocze br. zakończyło się dla nich 98% zwycięstw w pierwszej instancji oraz 100% w drugiej.

Banki liczą na zmianę korzystnego dla Frankowiczów trendu orzeczniczego

Jeżeli komuś potrzebna jest uchwała, to są to banki. Bazując na przekazanych SN opinii KNF i NBP, liczą one na zmianę aktualnej korzystnej dla Frankowiczów linii orzeczniczej.

Prezes NBP zasugerował w swoim stanowisku dla SN możliwość zastąpienia kursu waluty w treści klauzuli przeliczeniowej średnim kursem NBP. Byłoby to najmniej kosztowne dla banków rozwiązanie, generujące straty na poziomie ok. 8,8 mld zł. Tymczasem, najgorszy dla banków scenariusz tj. masowe unieważnianie przez sądy umów i uznanie roszczeń banków za przedawnione, kosztowałoby banki 234 mld zł.

W świetle prawodawstwa unijnego Trybunału Sprawiedliwości, niedopuszczalne jest zastępowanie klauzul abuzywnych przepisami o charakterze ogólnym. W polskich przepisach brak jest natomiast przepisu dyspozytywnego, który można byłoby zaimplementować w miejsce wyeliminowanych zapisów. Sędziowie SN są związani prawodawstwem unijnym, tak więc rozwiązanie polegające na zastępowaniu kursu z tabeli banku średnim kursem NBP wydaje się mało prawdopodobne.

Kontrowersje wokół prawa banku do wynagrodzenia

Zarówno środowisko Frankowiczów, jak i banki oczekują, że uchwała SN ureguluje sprawę roszczeń banku do wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Zagadnienie to zostało ujęte na liście pytań Prezes SN. Banki straszą kredytobiorców starających się o unieważnienie umowy kredytowej żądaniem zapłaty wynagrodzenia za korzystanie ze środków udostępnionych w ramach kredytu.

Rzecznik Finansowy w przedłożonej SN opinii definitywnie rozstrzygnął ten problem, stwierdzając że bankom stosującym w umowach niedozwolone postanowienia taka gratyfikacja się nie należy. Byłoby to sprzeczne z ochronnym charakterem unijnej Dyrektywy 93/13 przewidującej sankcje karne za nieuczciwe warunki w umowach konsumenckich. Bank łamiący prawo nie poniósłby w związku z tym jakichkolwiek konsekwencji.

Z zapatrywaniem RF na kwestie prawa banku do wynagrodzenia nie zgadza się Prezes NBP, argumentując że „posiadaczowi środków finansowych zazwyczaj przysługuje wynagrodzenie za udostępnienie tych środków innym podmiotom na określony czas”. Takie postawienie sprawy to miecz obosieczny – kredytobiorcy także przysługuje wynagrodzenie od banku za udostępnienie środków z rat kredytowych.

Inne ważne kwestie już uregulowane

Inne wątpliwości dotyczące rozstrzygania w sporach na tle kredytów frankowych zostały już wyjaśnione i dla większości sędziów nie stwarzają problemów interpretacyjnych. Przyczyniło się do tego zarówno najnowsze orzecznictwo TSUE z dnia 10 czerwca 2021 r. w sprawie C-776/19, jak i podjęta w składzie siedmiu sędziów uchwała SN z dnia 7 maja 2021 r. nr SN nr III CZP 6/21.

W przywołanym orzeczeniu TSUE uznał, że początek biegu terminu przedawnienia nie obowiązuje konsumenta dopóki nie dowie się on o nieuczciwych zapisach i wadliwości umowy. Podobnie problem przedawnienia roszczeń kredytobiorców zinterpretowali sędziowie SN w uchwale z 07.05.2021 r. Odnieśli się w niej także do terminu przedawnienia roszczeń banku z tytułu wypłaconego kapitału, uznając że zaczyna on biec dopiero od momentu gdy umowa stanie się trwale bezskuteczna. Tym sposobem kredytobiorcy i bankowi przysługują odrębne roszczenia, które nie podlegają kompensacji. Do wzajemnego rozliczenia stron ma więc zastosowanie teoria dwóch kondykcji.

Z uwagi na obowiązujące orzecznictwo TSUE, za niepozostawiające wątpliwości należy uznać także pytanie Prezes SN w zakresie możliwości utrzymania w mocy umowy po wyeliminowaniu klauzul abuzywnych. W sytuacji gdy niedozwolone postanowienia mają fundamentalne znaczenie dla treści umowy, co skutkuje problemami z jej wykonywaniem po usunięciu wadliwych zapisów, taką umowę należy wyeliminować z obrotu prawnego.

Nawet jeżeli uchwała SN nie zapadnie 02.09.2021 r. to sędziowie dysponują bogatym orzecznictwem w sprawach frankowych i licznymi wykładniami przepisów. Sygnalizowane problemy z jednomyślnością w składzie sędziowskim SN skłaniają jednak do powątpiewania czy uchwała zapadnie po wakacjach.