Z początkiem grudnia br. ruszyła sekcja frankowa w Sądzie Okręgowym w Poznaniu, a od 1 stycznia 2025 r. ma zacząć działać wydział frankowy w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie. Powinno to znacząco przyspieszyć sprawy frankowe dzięki ich wyodrębnieniu i powierzeniu sędziom, którzy nie będą obciążeni rozstrzyganiem innych spraw cywilnych. Takie rozwiązanie doskonale sprawdziło się w Sądzie Okręgowym w Warszawie, gdzie od kwietnia 2021 r. działa Wydział Frankowy. Jest więc duża szansa na to, że na przyspieszenie spraw będą mogli niebawem liczyć Frankowicze z Warszawy i z Poznania, ale nie tylko oni. Resort sprawiedliwości kończy prace nad tzw. ustawą frankową, która wprowadzi instrumenty procesowe pozwalające na szybsze procedowanie i zakańczanie spraw dotyczących kredytów frankowych w sądach w całym kraju. Ponadto ruszył już pilotaż projektu Digitalny Asystent Sędziego, który przewiduje wsparcie pracy sędziów przez sztuczną inteligencję.
- Jak wynika ze statystyk sądowych oraz z wypowiedzi Pełnomocniczki MS ds. ochrony praw konsumentów, sądy okręgowe wyraźnie przyspieszyły orzekanie w sprawach frankowych. W tym roku załatwiły o 27 procent więcej spraw niż w roku ubiegłym.
- Ruszają nowe sekcje i wydziały frankowe w sądach w Poznaniu i w Warszawie, które mają odblokować sądy w tych miastach.
- Resort sprawiedliwości wprowadza pakiet reform, które mają poprawić sytuację wszystkich sądów orzekających w sprawach frankowych na terenie całego kraju.
- Dotyczy to m.in. uwolnienia sądów od rozstrzygania wniosków i zażaleń dotyczących zabezpieczenia roszczeń, wydawania wyroków na posiedzeniach niejawnych, przesłuchiwania świadków zdalnie albo na piśmie oraz łączenia spraw z powództwa banków i z powództwa kredytobiorców.
- Pracę sędziów mają wesprzeć dodatkowi asystenci oraz Digitalny Asystent Sędziego.
Sądy okręgowe rozstrzygają sprawy frankowe coraz sprawniej
Z danych pochodzących z 47 sądów okręgowych wynika, że w 2024 roku nastąpiło istotne przyspieszenie spraw frankowych w stosunku do roku ubiegłego. Potwierdziła to Pełnomocniczka Ministra Sprawiedliwości ds. ochrony praw konsumentów dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska, która w rozmowie z dziennikarzami stwierdziła cyt. „Obecnie sądy okręgowe coraz sprawniej radzą sobie ze sprawami kredytów frankowych”.
W ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy tego roku sądy okręgowe załatwiły 51 tys. spraw frankowych, czyli o ponad 27 procent więcej niż w analogicznym okresie roku 2023, kiedy liczba załatwionych spraw wyniosła 39,7 tys.
Sukcesywnie zmniejsza się różnica pomiędzy liczbą wpływu nowych spraw a liczbą spraw załatwionych, ale sądy okręgowe nadal załatwiają mniej spraw niż wynosi wpływ pozwów frankowych. Wyjątkiem jest Wydział Frankowy (XXVIII Wydział Cywilny) w Sądzie Okręgowym w Warszawie, który załatwił w bieżącym roku więcej spraw (14,2 tys.) niż otrzymał nowych pozwów (9,1 tys.). Po części jest to rezultat zmian w przepisach Kpc, na mocy których czasowo zniesiona została możliwość składania pozwów do sądów warszawskich przez osoby nie podlegające pod właściwość miejscową tych sądów. Z drugiej strony to efekt wąskiej specjalizacji i coraz większego doświadczenia orzekających tam sędziów.
Wydział Frankowy w SO w Warszawie radzi sobie z ogromną liczbą toczących się w nim spraw (ponad 40 tys.), dlatego Ministerstwo Sprawiedliwości zdecydowało się na utworzenie sekcji frankowej w Sądzie Okręgowym w Poznaniu oraz wydziału frankowego w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie.
Sekcja frankowa zainaugurowała działalność w Sądzie Okręgowym w Poznaniu
Z dniem 1 grudnia ruszyła sekcja frankowa podlegająca pod XII Wydział Cywilny Sądu Okręgowego w Poznaniu, gdzie orzekać ma 12 sędziów delegowanych z sądów rejonowych. Ma ona odciążyć pozostałe wydziały cywilne tego sądu, gdzie na jeden referat sędziowski przypada aż 500 spraw frankowych.
Sąd w Poznaniu zajmuje czwartą pozycję jeśli chodzi o napływ nowych pozwów w okresie trzech pierwszych kwartałów br. (przybyło ich w tym czasie około 4,7 tys.). Więcej pozwów napłynęło jedynie do Sądu Okręgowego w Warszawie, Sądu Okręgowego w Gdańsku oraz do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga.
Od początku grudnia obowiązuje zasada, że sprawy wniesione przed uruchomieniem sekcji frankowej będą nadal rozpoznawane w pozostałych wydziałach cywilnych SO w Poznaniu według kolejności wpływu, a nowe pozwy frankowe będą trafiały do nowo utworzonej sekcji. Osoby, które zdecydują się teraz na pozwanie banku w Poznaniu mają duże szanse na szybki wyrok, bo sędziowie delegowani do sekcji frankowej nie mają jeszcze obciążonych referatów.
Automatyczne zawieszanie spłaty rat odblokuje sądy oraz przyspieszy sprawy frankowe
O ile sądy okręgowe coraz sprawniej zakańczają sprawy frankowe, to pogarsza się sytuacja sądów apelacyjnych rozpoznających sprawy, które przeszły przez I instancję.
Sądy apelacyjne są obciążone nie tylko apelacjami od wyroków pierwszoinstancyjnych ale także zażaleniami na postanowienia dotyczące zabezpieczenia roszczeń. Od lipca 2023 roku obowiązują nowe przepisy Kpc wprowadzające tzw. zażalenia pionowe. Do tego czasu zażalenia rozpoznawały sądy I instancji w innym składzie sędziowskim (zażalenia poziome). Od około 1,5 roku zażalenia w postępowaniach zabezpieczających rozpoznają sądy apelacyjne, co mocno obciążyło te sądy i wydłużyło czas trwania postępowań frankowych.
Resort sprawiedliwości ma receptę na trudną sytuację związaną z trafiającymi do sądów apelacyjnych zażaleniami. Na ukończeniu są prace nad projektem ustawy frankowej, gdzie jednym z rozwiązań ma być automatyczne zawieszanie spłaty rat kapitałowo-odsetkowych, po tym jak do banku trafi pozew od Frankowicza. Zyskają na tym też sądy, w tym apelacyjne, które zostaną uwolnione od obowiązku rozpatrywania zażaleń. Zmiany będą dotyczyły także toczących się już postępowań zabezpieczających i zażaleniowych, które zostaną umorzone.
Takie rozwiązanie przyniesie wymierne korzyści kredytobiorcom, którzy nie będą musieli składać do sądu wniosku o zabezpieczenie, bo zostaną zwolnieni z obowiązku dalszej spłaty rat automatycznie po doręczeniu do banku pozwu. Bank nie będzie mógł w związku z tym wypowiedzieć umowy kredytowej ani wpisać informacji o zadłużeniu do rejestru BIK. Sprawy frankowe przyspieszą o kilka miesięcy, bo tyle na ogół zajmuje rozpatrzenie wniosku i zażalenia.
Od początku nowego roku zacznie działać wydział frankowy w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie
Najgorsza sytuacja jeśli chodzi o obciążenie sprawami frankowymi jest w apelacji warszawskiej. Do Sądu Apelacyjnego w Warszawie wpływają sprawy (apelacje i zażalenia) z Wydziału Frankowego Sądu Okręgowego w Warszawie oraz z Sądu Okręgowego Warszawa-Praga. Trudną sytuację ma rozwiązać uruchomienie od stycznia 2025 r. w SA w Warszawie wydziału frankowego, w którym ma orzekać 20 sędziów. Przekierowanie nowych spraw frankowych do jednego wydziału powinno usprawnić pracę tego sądu. Do wydziału frankowego będzie trafiać bieżący wpływ, podczas gdy sprawy będące już na biegu pozostaną w referatach sędziów, którym zostały przydzielone.
Siedziba wydziału frankowego Sądu Apelacyjnego w Warszawie będzie mieściła się przy tej samej ulicy (Warszawa, ul. Przyokopowa) co siedziba Wydziału Frankowego Sądu Okręgowego w Warszawie. Ułatwi to przenoszenie akt spraw z sądu I instancji do sądu II instancji.
Reformy zaplanowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości powinny polepszyć sytuację Frankowiczów w całym kraju
Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje rozwiązania legislacyjne, organizacyjne i technologiczne (digitalizacja sądów), które powinny przełożyć się na zwiększenie efektywności pracy sądów w całym kraju rozstrzygających sprawy frankowe. Nie tylko kredytobiorcy z Warszawy i z Poznania, ale także z innych części kraju odczują skutki reform i przyspieszenie w orzekaniu.
Na ukończeniu są prace nad ustawą frankową, która przed końcem roku powinna trafić do opiniowania. Projekt został przygotowany przez zespół podlegający pod Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego pod kierownictwem prof. Marcina Dziurdy z Uniwersytetu Warszawskiego i przeszedł już przez konsultacje wewnętrzne. Resort sprawiedliwości zapowiada krótkie vacatio legis i szybkie wejście w życie ustawy.
Oprócz wspomnianego już wyżej automatycznego zawieszania spłaty rat projekt ma zawierać następujące rozwiązania:
- orzekanie w I i II instancji na posiedzeniach niejawnych
- wprowadzenie możliwości przesłuchiwania świadków zdalnie lub na piśmie nawet wbrew woli stron
- rozliczenie umowy zgodnie z teorią salda na wniosek konsumenta
- zniesienie ograniczeń dotyczących zgłaszania zarzutu potrącenia (można będzie go zgłaszać aż do zakończenia sprawy w II instancji)
- łączenie przez sądy postępowań z powództwa kredytobiorcy i z powództwa banku dotyczących tej samej umowy kredytowej
- elektroniczne zatwierdzanie ugód
- zachęty do cofania apelacji
Poza tym trwają prace nad nowelizacją Kpc i Kpk umożliwiającą wnoszenie pism procesowych drogą elektroniczną za pośrednictwem portalu informacyjnego sądów. Na początek będzie to dotyczyło sądów II instancji i elektronicznych apelacji oraz zażaleń. Z czasem zmiany obejmą także sądy I instancji.
Sędziów wesprą dodatkowi asystenci oraz Digitalny Asystent Sędziego
W ramach programu „Sprawne sądy” sędziowie w dużych sądach okręgowych rozpoznających sprawy frankowe od nowego roku mają otrzymać wsparcie w postaci 50 dodatkowych asystentów. Ponadto w trzech parach sądów (Sąd Okręgowy Warszawa-Praga plus Sąd Apelacyjny w Warszawie, Sąd Okręgowy w Poznaniu plus Sąd Apelacyjny w Poznaniu oraz Sąd Okręgowy w Olsztynie plus Sąd Apelacyjny w Białymstoku) rusza pilotaż innowacyjnego projektu Digitalny Asystent Sędziego. Testowanie ma zakończyć się w połowie roku 2026, ale poszczególne moduły będą mogły być wcześniej udostępniane innym sądom w kraju.
Moduły projektu DAS:
- Baza wyroków TSUE. Eksperci z Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości wyodrębnili 200 zagadnień z orzeczeń TSUE odnoszących się do spraw frankowych, które będą wsparciem merytorycznym dla sędziów. Sędziowie będą mieli dostęp zarówno do tez jak i do pełnych orzeczeń. Baza będzie na bieżąco aktualizowana. Testy modułu ruszą na początku 2025 roku.
- Digitalizacja akt oraz automatyzacja rejestrowania i przesyłu spraw. Akta spraw będą skanowane i oznaczane w celu łatwiejszego odszukiwania dokumentów.
- Kalkulator rozliczający umowę. Sędzia dzięki temu narzędziu będzie mógł automatycznie rozliczyć roszczenia kredytobiorcy i banku. Nie będzie musiał sam dokonywać obliczeń ani powoływać biegłego z zakresu rachunkowości.
Banki regularnie rezygnują ze składania apelacji. Czy będą też cofać apelacje?
Od początku roku obserwowany jest nowy trend w zachowaniach banków, które regularnie odstępują od składania apelacji minimalizując w ten sposób koszty prowadzenia spraw w II instancji, zwłaszcza te wynikające z odsetek za opóźnienie. Po wyrokach TSUE z grudnia ubiegłego roku sądy zasądzają na rzecz Frankowiczów pełne odsetki, tj. już od daty wskazanej w przedsądowym wezwaniu do zapłaty lub najpóźniej od daty doręczenia bankowi odpisu pozwu, aż do rozliczenia po prawomocnym wyroku. Dzięki nowej taktyce procesowej kredytobiorcy uzyskują wyroki prawomocne znacznie szybciej, a nieraz ekspresowo. Poniżej dwa przykłady spraw zakończonych prawomocnie po wyrokach sądów I instancji.
PKO BP poddał się we Wrocławiu bez apelacji. Wyrok prawomocny uzyskany w 10 miesięcy
Sprawa o sygn. XII C 2189/23 dotyczyła spłaconego w całości kredytu frankowego banku PKO BP a toczyła się przed Sądem Okręgowym w Warszawie. Wyrok zapadł w dniu 4 września 2024 r. i jest już prawomocny, bo bank odstąpił od składania apelacji. Sąd zasądził na rzecz kredytobiorców zwrot od banku kwot 168.761,83 zł oraz 570,30 CHF wraz z odsetkami za opóźnienie. Sprawa toczyła się 10 miesięcy. Korzyść Frankowiczów z prawomocnej wygranej wyniosła 80 tys. zł. Ich sprawę prowadziła Kancelaria Adwokacka Paweł Borowski.
Raiffeisen Bank przegrał w Poznaniu i nie złożył apelacji. Sprawa zakończyła się prawomocnie po 6 miesiącach
Sprawa o sygn. XIII C 1101/23/2 dotyczyła umowy frankowej dawnego banku EFG Ergasias a toczyła się przeciwko Raiffeisen Bank z siedzibą w Wiedniu. Sprawę rozstrzygał Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział Zamiejscowy w Lesznie. Korzystny dla kredytobiorców wyrok zapadł po 6 miesiącach od złożenia pozwu w dniu 12 kwietnia 2024 r. Jest już prawomocny, bo Raiffeisen Bank nie złożył apelacji. Umowa tego banku została uznana za nieważną, a na rzecz Frankowiczów zasądzone zostały kwoty 36.888,13 zł i 33.257,22 CHF z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Korzyść kredytobiorców z prawomocnej wygranej wyniosła 356 tys. zł. Ich sprawę prowadziła Kancelaria Adwokacka Paweł Borowski.
Przypadków rezygnacji przez banki od składania apelacji jest znacznie więcej i dotyczą one niemal wszystkich banków frankowych, w tym mBanku, Banku Millennium, PKO BP, Santander BP, Raiffeisen, Deustche Bank. Pojawia się jednak pytanie czy banki poprzestaną na odstępowaniu od składania apelacji, czy pójdą dalej i zaczną też cofać złożone już apelacje?
Jak zdradził niedawno prof. Marcin Dziurda kierujący pracami nad projektem ustawy frankowej, jednym z przewidywanych rozwiązań jest wprowadzenie zachęt dla banków aby cofały złożone apelacje (będą wówczas zwolnione z dużej części opłaty sądowej).
Frankowicze wybierają sądy, bo fiskus pobiera podatek dochodowy od ugód
Wiele wskazuje na to, że Frankowicze będą nadal preferować drogę sądową, pomimo że resort sprawiedliwości zamierza wprowadzić ułatwienia w ugodach. Sprawy do mediacji mają kierować referendarze sądowi a e-sąd ma je elektronicznie zatwierdzać. Poza tym trwają prace nad jednolitym wzorcem ugody.
W wyniku unieważnienia umowy przez sąd kredytobiorcy zyskują jednak znacznie wyższe korzyści, które w dodatku nie są objęte podatkiem. Co prawda obowiązuje rozporządzenie Ministra Finansów dotyczące zwolnienia umorzonych kwot z podatku dochodowego, które ma zostać przedłużone do końca 2026 roku, ale wielu Frankowiczów boleśnie przekonało się o tym, że fiskus tak łatwo nie odpuszcza i pobiera podatek dochodowy od ugód.
Pozorne korzyści z ugody (bank umarza fikcyjne zadłużenie wykreowane na skutek stosowania niedozwolonych postanowień) są dodatkowo pomniejszane o kwotę podatku. Jeśli kredytobiorca wejdzie w wyniku ugody w drugi próg podatkowy to płaci podatek w wymiarze 32%. Nie każdy kredytobiorca ma świadomość, że zwolnieniu z podatku nie podlegają kwoty wypłacane przez banki w ramach ugody a stanowiące zwrot części nadpłaty. Zamiast „zwrot” banki określają to w treści ugód mianem „dodatkowego świadczenia” albo „wynagrodzenia za odstąpienie od roszczeń”, a tego nie obejmuje tzw. ulga dla Frankowiczów i wówczas puka do nich fiskus.
Podsumowanie
W sądach w całym kraju toczy się ponad 200 tys. spraw frankowych. Ministerstwo Sprawiedliwości zaplanowało reformy, które przyspieszą te sprawy i odciążą sądy. Odczują je nie tylko Frankowicze z Warszawy i z Poznania, gdzie tworzone są nowe sekcje i wydziały frankowe, ale także kredytobiorcy procesujący się z bankami w innych sądach w kraju.
Sądy okręgowe pracują coraz sprawniej, więc resort sprawiedliwości chce zwłaszcza wesprzeć sądy apelacyjne m.in. poprzez umarzanie postępowań zażaleniowych w sprawach dotyczących zabezpieczenia roszczeń oraz elektroniczne wnoszenie apelacji i zażaleń.
Banki już „odciążają” sądy apelacyjne poprzez regularne odstępowanie od składania apelacji. Korzystają na tym Frankowicze, którzy uzyskują wyroki prawomocne nawet już w kilka miesięcy po złożeniu pozwu.
