Upadłość konsumencka nie jest instytucją nową, gdyż przepisy w tym zakresie obowiązują już od 2009 roku, jednak nadal nie jest to rozwiązanie powszechnie stosowane. Przyczyną takiego stanu jest najprawdopodobniej brak wiedzy o możliwości skorzystania z takiego sposobu oraz konieczność dopełnienia licznych formalności i spełnienia określonych przesłanek by sąd rzeczywiście upadłość osoby fizycznej ogłosił, jeśli jednak masz długi, których nie jesteś w stanie spłacić, to warto zainteresować się rozwiązaniem w postaci upadłości konsumenckiej.
Jakie warunki trzeba spełnić do ogłoszenia upadłości konsumenckiej ?
Żeby sąd ogłosił upadłość konsumencką wobec konkretnej osoby, osoba ta musi oczywiście posiadać długi, jeśli jednak zobowiązania są regularnie spłacane, wówczas brak jest podstaw do ogłoszenia upadłości. Przepisy w tym zakresie stanowią bowiem, że upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny, natomiast dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dalej przepisy stanowią, iż domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Ogłoszenie upadłości może więc nastąpić tylko wobec takiej osoby, która zalega ze spłatą zobowiązań co najmniej przez trzy miesiące, co jednak istotne, postępowanie dotyczące ogłoszenia upadłości może toczyć się również wtedy, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela. Osoba fizyczna nie musi więc mieć wielu dłużników by sąd ogłosił upadłość.
Od czego zacząć ogłoszenie upadłości konsumenckiej ?
Zainicjowanie postępowania o ogłoszenie upadłości wymaga złożenia do sądu wniosku w tym zakresie, wniosek składa się na formularzu. Uprawnionym do złożenia wniosku jest tylko dłużnik, ustawa przewiduje jednak dwa wyjątki w tym zakresie w stosunku do osób, które prowadziły działalność gospodarczą. Zgodnie bowiem z obowiązującymi regulacjami, wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu prowadzenia przez nią działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok. Ponadto, wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet wówczas gdy nie dopełniła obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia działalności nie upłynął rok. W jednym i w drugim przypadku wierzyciel jest uprawniony do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, żeby jednak taki wniosek był skuteczny, nie może minąć więcej niż rok od wykreślenia danej osoby z rejestru, czyli z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, lub od faktycznego zaprzestania wykonywania przez dłużnika działalności.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej – jak wypełnić
Jak zostało powyżej wspomniane, wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć na formularzu, przepisy wskazują jednak również co wniosek powinien zawierać. Dłużnik we wniosku musi więc wskazać swoje imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli nie posiada numeru PESEL – inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację; numer NIP, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku; wskazanie miejsc, w których znajduje się jego majątek; wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie; aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników; spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty; spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności- wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania; listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych; informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku; informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach; informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł oraz oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.
Gdzie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej ?
Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dłużnika. Złożony wniosek jest następnie rozpoznawany przez sąd, co jednak ciekawe, w marcu 2020 roku uchylony został zapis z ustawy, który obligował sąd do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, teoretycznie więc ogłoszenie upadłości przez sąd stanowi czystą formalność, w praktyce może jednak pojawić się problem na późniejszym etapie, gdy postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest wykonywane.
Jak wygląda postępowanie o ogłoszenie upadłości konsumenckiej ?
W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd m.in. wyznacza syndyka, który od tej pory przejmuje zarząd nad majątkiem dłużnika oraz dokonuje wyboru sposobu likwidacji masy upadłości w sposób, który umożliwia zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu, z uwzględnieniem kosztów likwidacji. Po ogłoszeniu upadłości syndyk zwraca się również do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla upadłego z wnioskiem o udzielenie informacji dotyczących upadłego, mających wpływ na ocenę jego sytuacji majątkowej, w szczególności dotyczących okoliczności powodujących powstanie po stronie upadłego obowiązku podatkowego w okresie pięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, oraz zasięga informacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, czy upadły jest wspólnikiem spółek handlowych, jak również czy w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości sprawował funkcję członka organu spółek handlowych i czy w stosunku do tych spółek ogłoszono upadłość.
Dłużnik jest oczywiście zobowiązany współpracować z syndykiem, a jeśli zaniecha temu obowiązkowi wówczas postępowanie o ogłoszenie upadłości zostanie przez sąd umorzone, a więc się zakończy, nie wywierając żadnych skutków prawnych wobec dłużnika. Przepisy ustawy obligują bowiem sąd do umorzenia postępowania z urzędu, albo na wniosek syndyka lub wierzyciela, jeżeli upadły nie wskaże lub nie wyda syndykowi całego majątku, niezbędnych dokumentów lub w inny sposób nie wykonuje ciążących na nim obowiązków. Do umorzenia nie dojdzie jednak, gdy uchybienie przez upadłego ciążącym na nim obowiązkom nie jest istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Ponadto, sąd umarza postępowanie, jeżeli zostanie ujawnione, że dane podane przez dłużnika we wniosku o ogłoszenie upadłości są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Sąd nie umarza jednak postępowania, jeżeli umorzenie to mogłoby skutkować pokrzywdzeniem wierzycieli.
Następnie, po upływie terminu do zgłaszania wierzytelności i przeprowadzeniu likwidacji majątku wchodzącego w skład masy upadłości syndyk składa sądowi projekt planu spłaty wierzycieli, jednak i na tym etapie może się okazać, że syndyk ujawni przesłanki, które nie pozwolą na ustalenie spłaty wierzycieli lub umorzenie zobowiązań upadłego.
Sąd wydaje bowiem postanowienie o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli: upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań lub w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. Odmowa jednak nie nastąpi, jeżeli ustalenie planu spłaty wierzycieli lub umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Wydanie postanowienia o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli oznacza zakończenie postępowania. Tak naprawdę więc przesłanki, które do niedawna stanowiły podstawę do oddalenia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości, obecnie badane są na późniejszym etapie i mogą doprowadzić do umorzenia postępowania lub odmowy ustalenia planu spłaty wierzycieli.
Gdy jednak sąd zatwierdzi plan spłaty wierzycieli, wydane zostaje wówczas postanowienie o ustaleniu planu spłaty, w którym sąd wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty; dokonuje podziału funduszy masy upadłości pomiędzy wierzycieli uczestniczących w planie spłaty, jeżeli w postępowaniu zgromadzono fundusze masy upadłości; ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa (co jest bardzo istotne dla ustalenia spłaty zobowiązań) i określa, w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.
W przypadku, gdy sąd ustali, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące.
Jeżeli jednak w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 70% zobowiązań objętych planem spłaty wierzycieli, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej (ogólnymi przepisami o postępowaniu upadłościowym i jego skutkach) zostałyby uznane na liście wierzytelności, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż rok. Natomiast, w przypadku gdy w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 50% zobowiązań objętych planem spłaty wierzycieli, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż dwa lata. Pamiętać jednak należy, że sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego oraz wierzycieli co do treści planu spłaty wierzycieli. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.
Co się dzieje po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej?
Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. Umorzeniu nie podlegają jednak zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.
