Pekao S.A., ING Bank Śląski, mBank i BNP Paribas – co mają ze sobą wspólnego te cztery banki? Jako jednym z nielicznych udało im się zawiązać rezerwy frankowe o wartości równej lub wręcz przekraczającej wartość aktywnych hipotek w CHF. Konkurencja stara się szybko poprawić swój wynik, bo lepsza ku temu okazja szybko się nie powtórzy: banki wciąż zarabiają grube miliardy na hipotekach złotowych, a więc mają z czego dokładać do frankowej skarbonki. Zgodnie z najnowszymi wyliczeniami, w sektorze utworzono już rezerwy w łącznej wysokości ok. 70 mld zł. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, w ciągu najbliższych miesięcy banki doksięgują na franki kolejnych 20 mld zł. Czym spowodowana jest ta nagła determinacja bankowców?
- Najnowsze dane finansowe raportowane przez banki pokazują, że sektor podszedł bardzo poważnie do ryzyka niesionego ostatnimi wyrokami TSUE
- Banki chcą jak najszybciej dobić do stuprocentowego pokrycia hipotek frankowych rezerwami. Zaczynają też rozumieć, że na odpisach dotyczących aktywnych umów się nie skończy
- Kredytobiorcy frankowi, którzy jakiś czas temu zdążyli spłacić swoje umowy, coraz częściej decydują się na skierowanie pod adresem banku pozwu sądowego o zapłatę. Ich szanse na wygraną w takim procesie wynoszą blisko 99 proc.
- Po aktualizacji o grudniowe dane „wskaźnik pozywalności” w przypadku aktywnych hipotek w CHF może wynieść nawet 55 proc. Na koniec listopada w krajowych sądach toczyło się ok. 151 tys. postępowań o kredyty waloryzowane kursem franka
- Zdesperowane banki nadal nakłaniają frankowiczów do ugód. W sektorze zawarto ich do tej pory ok. 79 tys. Wraz z umacnianiem się dotychczasowej linii orzeczniczej i dokładaniem frankowiczom kolejnych przywilejów skłonność klientów do godzenia się będzie jednak maleć.
Najwięksi giełdowi gracze dowiązują rekordowe rezerwy na franki
Po wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-520/21 banki poczuły, że nie mają ani chwili do stracenia. Muszą przyśpieszyć akcję dowiązywania frankowych rezerw, póki sprzyja im otoczenie ekonomiczne. W zaledwie pół roku banki dotworzyły na ten cel ok. 20 mld zł. Do frankowej „skarbonki” trafiło jak dotąd łącznie 70 mld zł, a transfer następnych 20 mld zł jest tylko kwestią niedługiego czasu. Widać to doskonale po danych raportowanych przez same banki.
Największy polski bank ma pokrycie frankowego portfela rezerwami na poziomie ok. 80 proc. To imponujący wynik, jeśli weźmiemy pod uwagę, że PKO BP ma najwięcej frankowych umów na całym krajowym rynku. W IV kwartale bank dotworzył 860 mln zł rezerw na franki, a w całym 2023 roku zawiązał na ten cel blisko 4,3 mld zł. Sumarycznie frankowe rezerwy PKO BP wynoszą 13,2 mld zł. PKO BP jest najchętniej pozywanym przez frankowych klientów bankiem, zatem powaga, z jaką podmiot dotwarza rezerwy, jest jak najbardziej uzasadniona.
Problemu frankowych hipotek nie ignoruje również mBank S.A., który tylko w IV kwartale dołożył do swoich rezerw 1,48 mld zł. Do tej pory podmiot przeznaczył na frankowe rezerwy ok. 12,2 mld zł, dzięki czemu dobił do blisko stuprocentowego pokrycia czynnych hipotek frankowych odpisami. Podobna sztuka udała się bankowi BNP Paribas, który w IV kwartale zawiązał rezerwy w wysokości ok. 1 mld zł. Suma utworzonych w tym banku rezerw to pomiędzy 3,5 mld a 4 mld zł.
Pekao S.A. i ING Bank Śląski mogły sobie pozwolić na niedotwarzanie rezerw frankowych w IV kwartale 2023 roku. Ich wskaźnik pokrycia umów we franku rezerwami wynosi już 105 proc., czyli najwięcej na rynku. W nieco gorszej sytuacji są Santander i Millennium, w których ów wskaźnik wynosi ok. 80 proc. Santander Bank przeznaczył w ostatnim kwartale 2023 roku na frankowe rezerwy ok. 860 mln zł (łącznie ma ich ok. 5,5 mld zł), zaś Millennium Bank zdecydował się na dotworzenie w omawianym okresie 700 mln zł na ten cel (dzięki czemu jego łączne rezerwy frankowe wyniosą ok. 7,9 mld zł).
Stuprocentowe pokrycie rezerwami aktywnych hipotek frankowych nie zamyka tematu. W kolejce do sądu czekają już ex-frankowicze
Myślenie, że 70 mld zł rezerw na franki rozwiąże raz na zawsze problem kredytów frankowych byłoby naiwnością. Dodatkowe 20 mld zł również tego nie zmieni. Problemem banków już wkrótce staną się ex-frankowicze, czyli ci klienci, których umowy od pewnego czasu są już w całości spłacone. Do niedawna ta grupa była mało skora do sądzenia się – banki szacowały prawdopodobieństwo otrzymania pozwu dotyczącego spłaconej umowy na ok. 10 proc. To się jednak powoli zmienia. Prawnicy zauważają, że do ich kancelarii coraz częściej przychodzą frankowicze ze spłaconymi umowami. Kuszą ich przede wszystkim gigantyczne korzyści do uzyskania po wygraniu sprawy o zapłatę.
Po ostatnich wyrokach TSUE (C-140/22, C-28/22, C-488/23) chodzi już nie tylko o „darmowy kredyt”, czyli odzyskanie nadpłaty uiszczonej ponad otrzymany kapitał. W grę wchodzą także wysokie odsetki ustawowe za zwłokę (11,25 proc. rocznie), które sądy powinny przyznawać konsumentom od momentu doręczenia bankowi przedsądowego wezwania do zapłaty. Dodatkowo banki utraciły swoją główną broń w walce o zatrzymanie frankowiczów w domach: po styczniowym wyroku TSUE okazuje się, że kredytodawca nie może liczyć na to, że krajowy sąd zdecyduje o waloryzacji kapitału kredytu, wypłaconego w ramach nieważnej umowy.
Szanse banku na ugranie czegokolwiek ponad zwrot samej użyczonej klientowi kwoty (o ile roszczenie to nie uległo jeszcze przedawnieniu) spadły niemal do zera. Z kolei ex-frankowicz będący konsumentem ma aż 99 proc. szans na prawomocną wygraną z bankiem.
Gigantyczny spadek zainteresowania ugodami jest widoczny w raportach banków
Na koniec listopada 2023 roku przed krajowymi sądami toczyło się ok. 151 tys. indywidualnych sporów o kredyty waloryzowane kursem franka szwajcarskiego. A ponieważ co miesiąc do sądów spływa po 3-4 tys. kolejnych spraw tego typu, należy oczekiwać, że na koniec roku prowadzono w Polsce nawet 154-155 tys. takich procesów. Jak podaje portal Business Insider, będzie to oznaczać, że sporem sądowym objęto już 55 proc. aktywnych hipotek frankowych.
Banki starają się rozwijać swoje programy ugodowe, co po kolejnych wyrokach TSUE idzie im opornie. W sektorze podpisano już ok. 79 tys. takich porozumień. Dla porównania liczba czynnych frankowych hipotek wynosi na chwilę obecną ok. 280 tys. Dlaczego frankowicze mają coraz mniejszą skłonność do nawiązywania porozumień z bankami? Prawdopodobna przyczyna to gigantyczne korzyści, które czekają na nich w sądach. Mniejsze zainteresowanie ugodami widać doskonale na liczbach. Przykładowo Santander Bank w całym IV kwartale 2023 roku zawarł jedynie 405 ugód, podczas gdy w okresie od stycznia do końca marca podpisano ich 2 907. Spadek wyniósł więc 86,1 proc.
Niewiele lepiej jest w Millennium Banku, który w IV kwartale podpisał 1 072 ugody. Przykładowo jeszcze w III kwartale 2022 roku takich porozumień Millennium Bank podpisał 2 174. Na razie nic nie wskazuje, aby któryś kredytodawca (prócz Pekao S.A., który stosowne kroki poczynił w październiku 2023 roku) planował przebudować swój program ugodowy i zaproponować klientom warunki adekwatne do aktualnego otoczenia prawnego. Zdaniem ekspertów scenariusz, w którym duże giełdowe banki zmieniają nastawienie, jest mało prawdopodobny.
