Lepsze ugody dla Frankowiczów w sądach i w końcu ugody za spłacone kredyty we frankach – USTAWA FRANKOWA 2024

We wtorek gruchnęła wieść, że Ministerstwo Sprawiedliwości posiada gotowy projekt ustawy frankowej, która ma wspomóc proces zawierania ugód oraz przyspieszyć toczące się w sądach sprawy. W najbliższy piątek odbędzie się posiedzenie powołanej przez resort sprawiedliwości grupy roboczej, w skład której – oprócz MS – wchodzi KNF, ZBP, RF, UOKiK oraz stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu. Grupa ma obradować nad jednolitym wzorcem ugody, który będzie zawierał klauzulę informacyjną, tak aby konsument wiedział jakie korzyści może dać mu alternatywna ścieżka sądowa. Środowisko bankowe jest za przyjęciem jednego wzorca porozumienia ale nie deklaruje uatrakcyjnienia warunków ugód, a te mają być nadal negocjowane przez strony. Banki nie śpieszą się aby zaoferować ugody osobom posiadającym spłacone kredyty we franku, tak jak chciałby resort sprawiedliwości. Czas pokaże ile z planów MS, w tym dotyczących przyspieszenia spraw sądowych, uda się zrealizować.

• W piątek rozpocznie prace grupa robocza, która ma wypracować jednolity, bezpieczny dla konsumentów oraz pozbawiony ryzyka prawnego wzorzec ugody.
• Resort sprawiedliwości nie przewiduje jednak przymusowych ugód. Frankowicze nadal będą mogli wybierać pomiędzy procesem sądowym a ugodą z bankiem.
• MS chciałby objąć ugodami kredyty frankowe spłacone w całości. Banki nie są jednak skłonne aż do takich ustępstw.
• Sprawy w sądach powinny niebawem toczyć się znacznie szybciej, m.in. dzięki łączeniu spraw dotyczących tego samego wzorca umownego.
• MS wsparło już kadrowo Wydział Frankowy SO w Warszawie (34 dodatkowych asystentów) oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie (7 dodatkowych etatów asystenckich). W planach jest też systematyczne wsparcie dla pozostałych sądów rozpoznających sprawy frankowe.
• Sędziom ułatwić orzekanie mają wirtualni asystenci, baza orzeczeń TSUE oraz cyfrowe akta postępowań.

Ministerstwo Sprawiedliwości ma przygotowany wstępny projekt ustawy frankowej 2024

Już kilka miesięcy temu Pełnomocniczka Ministra Sprawiedliwości ds. ochrony praw konsumentów (dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska) wyjawiła w mediach kilka pomysłów na przyspieszenie spraw frankowych. We wtorek pojawiły się kolejne informacje na ten temat przy okazji ogłoszenia inauguracji prac grupy roboczej ds. kredytów frankowych, która po raz pierwszy zbierze się w piątek 28 czerwca i będzie debatować nad jednolitym wzorcem ugody.

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy frankowej, której celem będzie wsparcie procesu zawierania ugód a także uproszczenie, usprawnienie i przyspieszenie spraw frankowych w sądach. To całkiem inny projekt ustawy niż ten, który w 2023 roku próbowały przeforsować KNF i ZBP. W najbliższym czasie ma on stać się przedmiotem uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych z udziałem sądów, konsumentów i banków.

Jak wynika z informacji przekazanych przez pełnomocniczkę MS, od pewnego czasu resort prowadzi dialog z sędziami. Chociaż konsultacje ze środowiskiem sędziowskim nie należą do łatwych, to pierwsze efekty tych rozmów resort ocenia pozytywnie. Owocem tych działań są konkretne pomysły na udrożnienie sądów zalanych sprawami frankowymi (jest ich już ok. 190 tysięcy) oraz na przyspieszenie orzekania w tych sprawach.

Najwięcej spraw jest w apelacji warszawskiej (około 40% wszystkich postępowań) i to właśnie sądy stołeczne wymagają wsparcia w pierwszej kolejności. Pewne działania już zostały podjęte i przyniosły pozytywne skutki – w wyniku wzmocnienia kadrowego Wydziału Frankowego w SO w Warszawie, w I kw. br. załatwionych zostało tam więcej spraw niż przybyło nowych.

Dodatkowego wsparcia wymaga też Sąd Apelacyjny w Warszawie, który wkrótce będzie mierzył się z podobnymi problemami co Wydział Frankowy, bo coraz więcej spraw przechodzi przez I instancję.

Sytuacja w sądach stołecznych jest najtrudniejsza, ale także inne sądy w kraju będą wymagały dodatkowego wsparcia, z czego zdaje sobie sprawę resort sprawiedliwości, który ma konkretne plany.

Pomysły Ministerstwa Sprawiedliwości na przyspieszenie spraw frankowych w sądach

Jak zdradziła dr Aneta Wiewiórowska-Domagalska, w przygotowanym przez resort sprawiedliwości projekcie ustawy znajdują się przepisy regulujące uproszczoną procedurę dla postępowań frankowych. A oto co konkretnie planuje MS w celu usprawnienia orzekania w sprawach frankowych:

1. Wzmocnienie kadrowe wszystkich sądów w kraju rozpoznających sprawy frankowe. MS chce aby docelowo na jednego sędziego przypadał jeden asystent (obecnie na 1 sędziego przypada 0,4 asystenta). Wyjątkiem jest Wydział Frankowy SO w Warszawie, w którym na skutek przydziału 34 nowych etatów asystenckich na 1 sędziego przypada 2 asystentów. Wzmocniony o 7 dodatkowych etatów asystenckich został też Sąd Apelacyjny w Warszawie, gdzie na 1 sędziego przypada teraz 1 asystent.
2. Digitalizacja dokumentów i postępowań. W planach jest wdrożenie modułu umożliwiającego cyfryzację akt i optyczne rozpoznawanie dokumentów po naniesionych znakach (tzw. OCR).
3. Wsparcie sędziów przez AI. W 3 sądach w kraju ma zostać przeprowadzony pilotaż cyfryzacji postępowań. Na razie wiadomo, że nowatorskie rozwiązania mają być testowane m.in. przez sąd w Poznaniu. Resort sprawiedliwości chce aby sztuczna inteligencja pomogła sędziom w analizowaniu akt postępowań oraz w wydawaniu wyroków i rozliczaniu umowy kredytowej. Sędzia miałby do dyspozycji cyfrowego asystenta, który dzięki mechanizmowi robotycznego czytania oraz analizy akt sugerowałby sędziemu rozstrzygnięcie, przygotowywał wzór uzasadnienia wyroku oraz przeprowadzał kalkulacje w zakresie rozliczenia stron sporu.
4. Baza danych dla sędziów zawierająca tezy dot. orzecznictwa TSUE. Instytut Wymiaru Sprawiedliwości pracuje nad stworzeniem bazy wspomagającej merytorycznie sędziów. Orzeczenia TSUE dotyczące stricte kredytów frankowych oraz inne orzeczenia wydane na gruncie dyrektywy konsumenckiej 93/13 zostaną skategoryzowane według zagadnień.
5. Szkolenia dla sędziów rozpoznających spory frankowe.
6. Łączenie do wspólnego rozpoznania spraw dotyczących tego samego wzorca umownego.
7. Łączenie postępowań z powództwa Frankowiczów o unieważnienie wadliwej umowy oraz kontrpowództw banków o zwrot kapitału kredytu. MS chce zapobiec napływowi kolejnej fali kontrpozwów banków (jest ich już w sądach przynajmniej 30 tys.). Oba postępowania, z powództwa kredytobiorcy i z powództwa banku, miałyby zostać połączone w jedno, o ile zielone światło dla takiego rozwiązania da Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego.

Będzie jeden wzorzec ugody. Czy oznacza to lepsze warunki ugód oraz propozycje dla eks-Frankowiczów?

Poza usprawnieniem pracy sądów, drugim celem ustawy ma być stworzenie jednolitego wzorca ugody, co miałoby przełożyć się na zwiększenie bezpieczeństwa dla Frankowiczów decydujących się na polubowne załatwienie sporu, zaś dla banków oznaczałoby minimalizację ryzyka późniejszego podważania tych ugód. Stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości jest takie, że ugody nadal będą dobrowolne i Frankowicze nie utracą prawa do procesowania się z bankami w sądach. 

Resort sprawiedliwości planuje aby w treści ugody znalazła się klauzula informująca konsumenta z czego rezygnuje zawierając z bankiem ugodę, czyli jakie korzyści mógłby uzyskać na drodze sądowej. Treść wzorca ma być pozbawiona klauzul abuzywnych. MS chciałoby aby ugody były zawierane w Sądzie Polubownym przy KNF lub za pośrednictwem Rzecznika Finansowego a następnie zatwierdzane przez sądy.  Przy tym warunki ugód nadal podlegałyby indywidualnym negocjacjom pomiędzy bankiem a kredytobiorcą.

Co na to banki? Prezes ZBP Tadeusz Białek zapewnia, że środowisko bankowe popiera ideę jednolitego wzorca ugody, którego treść znalazłaby się w ustawie lub stanowiłaby załącznik do niej. Bankowcy nie wypowiadają się jednak w kwestii atrakcyjniejszych dla Frankowiczów warunków ugód oraz w sprawie oferty ugodowej dla posiadaczy kredytów spłaconych w całości. Wiadomo, że ma to być przedmiotem dyskusji grupy roboczej, której pierwsze posiedzenie odbędzie się w najbliższy piątek.

Banki do tej pory niechętnie podchodziły do oferowania ugód eks-Frankowiczom. Spłaconych kredytów we franku może być w Polsce nawet kilkaset tysięcy, więc chodzi o grube miliardy złotych zysków, z których banki tak łatwo nie zrezygnują. Nic nie wskazuje na to, że dojdzie do porozumienia MS z ZBP w kwestii ugód dla posiadaczy umów frankowych zamkniętych w wyniku całkowitej spłaty. 

W ostatnim czasie pojawiały się też spekulacje na temat lepszych warunków ugód dla osób procesujących się z bankami, tak aby zachęcić tę grupę kredytobiorców do rezygnacji z kontynuowania postępowania sądowego. Nie jest to nic nowego, bo już od dłuższego czasu banki idą na większe ustępstwa dopiero na etapie procesu sądowego (zwłaszcza po przegraniu sprawy w I instancji). Nieraz ci sami kredytobiorcy po złożeniu pozwu otrzymują od banku kilka różnych ofert ugodowych, przy czym każda kolejna jest atrakcyjniejsza od poprzedniej.

Jeśli dojdzie do usankcjonowania sytuacji, że w sądach będą dużo lepsze warunki ugód (obejmujące też osoby ze spłaconymi kredytami), a dodatkowo wszystko będzie w sądach przebiegać szybko i sprawnie, to czeka nas kolejna gigantyczna fala nowych pozwów, co z pewnością nie jest celem reformy, do której przymierza się Ministerstwo Sprawiedliwości.

Podsumowanie

Ministerstwo Sprawiedliwości chce zjednoczyć spolaryzowane instytucje publiczne w celu wypracowania rozwiązania skutkującego pozbyciem się z sądów problemu frankowego. Włączone do prac w ramach grupy roboczej instytucje reprezentujące banki (ZBP), nadzór finansowy (KNF), broniące interesów konsumentów (UOKiK, RF) i reprezentujące Frankowiczów (stowarzyszenie SBB) mają pod egidą Ministerstwa Sprawiedliwości wypracować jednolity wzorzec bezpiecznej ugody.

MS chce też zwiększyć atrakcyjność ugód oraz objąć nimi posiadaczy spłaconych kredytów frankowych, co może być trudne z uwagi na opór środowiska bankowego. Ugody w dalszym ciągu mają być rozwiązaniem dobrowolnym a więc Frankowicze będą mogli nadal składać do sądów pozwy.

Ministerstwo planuje prawdziwą rewolucję w sądach – dzięki digitalizacji akt oraz wsparciu sędziów nowoczesnymi technologiami (m.in. sztuczną inteligencją) procesy frankowe mają przebiegać sprawniej, a przede wszystkim krócej. Jeśli uda się zrealizować zapowiedzi MS, to mało który Frankowicz pójdzie na pozasądową ugodę z bankiem tym bardziej, że prawdopodobieństwo wygranej w sądzie już teraz wynosi ok. 99 procent.