Mediacje z PKO BP niebezpieczne dla Frankowiczów?

Dobiegający końca rok obfitował w wiele zdarzeń istotnych z punktu widzenia Frankowiczów. Co prawda nie doszło do podjęcia zapowiadanej uchwały Sądu Najwyższego, która miała ujednolicić orzecznictwo sądów oraz przyspieszyć postępowania, ale zarówno SN jak i TSUE wydały kilka  wyroków korzystnych dla kredytobiorców frankowych. Sądy powszechne, mimo braku tzw. „dużej” uchwały, masowo unieważniają umowy kredytowe, a już grubo ponad 90% postępowań kończy się wygraną Frankowiczów.

Wobec wyraźnej przewagi kredytobiorców w sporach sądowych oraz rosnącej fali nowych pozwów niektóre banki przedstawiają rozwiązania mające zachęcić Frankowiczów do zaprzestania składania pozwów. Jako pierwszy ogłosił swoją decyzję bank PKO BP, który uruchomił od 4 października możliwość składania wniosków o mediację w Sądzie Polubownym przy KNF.

Zdaniem prawników broniących interesów Frankowiczów, podjęcie z bankiem mediacji może wiązać się z kilkoma zagrożeniami, a efekt ekonomiczny ugody to zaledwie około 30% tego co można zyskać w sądzie. Przede wszystkim ugody PKO BP zamykają drogę do dochodzenia praw z tytułu nieuczciwej umowy frankowej, a już samo wszczęcie mediacji daje bankowi korzyść w postaci przerwania biegu przedawnienia roszczeń.

Słabe zainteresowanie mediacjami z PKO BP

PKO BP umożliwił szerokiej grupie kredytobiorców frankowych podjęcie mediacji w Sądzie Polubownym przy KNF zmierzającej do wypracowania ugody z bankiem.

Na mocy ugody kredyt indeksowany/denominowany kursem CHF ma zostać przekształcony w złotowy, tak jakby od początku był zaciągnięty w PLN. Konwersja zakłada także zamianę oprocentowania opartego na stawce LIBOR na formułę typową dla kredytów złotówkowych – WIBOR plus marża oraz przeliczenie na nowo kredytu i rozliczenie tego co klient wniósł do tej pory do banku.

Pomimo licznych artykułów w mediach promujących akcję ugód PKO BP, zainteresowanie ze strony kredytobiorców frankowych jest stosunkowo małe.

Po upływie tygodnia od uruchomienia możliwości składania wniosków o mediację, wpłynęło ich zaledwie 7 tysięcy, a bank PKO BP ma aż około 100 tys. czynnych kredytów frankowych.

Z czego wynika tak słaby odzew Frankowiczów? Jak podaje jeden z ogólnopolskich dzienników, zarówno bank, jak i patronująca akcji KNF nie przewidzieli, że kredytobiorcy w godzinach wyznaczonych na mediację przebywają w pracy. Dodatkowo, bank sam zawęził grupę osób, które mogą wnioskować o mediację.

Najwięcej jednak osób zdaje sobie sprawę, że propozycja ugody PKO BP jest mało korzystna biorąc pod uwagę to co można uzyskać w sądzie w wyniku unieważnienia kredytu we frankach lub odfrankowienia – co jest obecnie stosunkowo łatwe do sprawdzenia Jak samodzielnie policzyć czy UGODA Z PKO BP się OPŁACA – Kalkulator UGODY. Do ugód z pewnością nie zachęcają z dnia na dzień rosnące statystyki wygranych Frankowiczów w sądach.

Raty kredytów złotowych pójdą w górę, a ugoda zamyka drogę do sądu

Promując akcję ugód bank PKO BP nie przedstawił kredytobiorcom wszystkich aspektów związanych z zawarciem ugody.

Prawnicy ostrzegają, że korzyści z ugody są nieproporcjonalne do tego co można zyskać na drodze sądowej. Podpisanie ugody oznacza zmianę warunków spłaty kredytu na kolejne kilkanaście lat, tymczasem wiele czynników może w tym okresie ulec zmianie.

Światowy kryzys finansowy z roku 2008 unaocznił, że w jednej chwili sytuacja może się odwrócić na niekorzyść. Źródłem potencjalnego ryzyka jest m.in. WIBOR, który bank PKO BP zamierza uczynić stawką bazową kredytu po konwersji.

Przeczytaj: Sprawdź Online czy Twoja umowa z PKO BP zawiera zapisy niedozwolone

Stopy procentowe w Polsce były dotychczas na rekordowo niskim poziomie, ale Prezes NBP zapowiedział koniec polityki monetarnej polegającej na stymulowaniu wzrostu gospodarczego za pomocą minimalnych stóp procentowych. Wrogiem nr 1 jest obecnie inflacja, którą można zahamować poprzez podwyższanie stóp procentowych.

Wraz ze wzrostem WIBOR-u w górę pójdzie odsetkowa część raty kredytów złotowych, co może zaskoczyć w przyszłości kredytobiorców równie nieprzyjemnie jak niegdyś wzrost kursu franka.

Jednakże, po podpisaniu ugody z bankiem zamknięta zostanie droga do kwestionowania umowy w sądzie. Ugoda oznacza całkowite zrzeczenie się roszczeń wobec banku z tytułu wadliwej i nieuczciwej umowy kredytu frankowego. Skutki zawarcia ugody są zatem nieodwracalne.

Podatek od ugody PKO BP 

W koszty ugody trzeba będzie w wielu przypadkach wliczyć podatek dochodowy od kwoty umorzonego kredytu. Do końca roku obowiązuje Rozporządzenie Ministra Finansów z 27.03.2020 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe. Trudno jednak zakładać, że ugodę uda się podpisać do końca roku, a w roku kolejnym abolicja podatkowa może już nie obowiązywać. Większość kredytobiorców po zawarciu ugody będzie więc musiała odprowadzić podatek według stawki 17% lub 32%.

Mediacja przerywa bieg przedawnienia roszczeń banku

Pozornie może się wydawać, że mediacje jako instrument dobrowolny i dający możliwość rezygnacji w każdym momencie, nie są niczym groźnym z punktu widzenia kredytobiorców.

Bank PKO BP nie przedstawił jednak w sposób obiektywny wszystkich aspektów związanych z wszczęciem mediacji i konsekwencji wynikających dla części Frankowiczów.

Kredytobiorcy, którzy kilka lat temu zakwestionowali umowę kredytową składając w banku reklamację lub wezwanie do zapłaty w związku z abuzywnym charakterem postanowień umownych, mogą podnosić zarzut przedawnienia roszczeń banku z tytułu kredytu po upływie 3 lat.

Podjęcie mediacji przerywa bieg przedawnienia roszczeń banku, tym samym kredytobiorca oddaje bankowi prawo dochodzenia zwrotu kwoty pożyczonego kapitału. Wielu kredytobiorców jest nieświadomych tych konsekwencji. Przed podjęciem decyzji o wszczęciu mediacji warto więc rozważyć wszelkie za i przeciw, a także porównać korzyści z ugody do drogi sądowej.

Mediacja czy droga sądowa?

Mediacje, wbrew pozorom, mogą trwać stosunkowo długo, bo propozycja wyjściowa banku dotycząca warunków kredytu po konwersji z pewnością nie będzie wyjątkowo korzystna. Lepsze warunki ugody kredytobiorca będzie musiał dopiero wynegocjować, a i tak zyska na tym rozstrzygnięciu około jedną trzecią tego co jest do osiągnięcia w wyniku unieważnienia umowy kredytowej przez sąd.

Sprawdź: Unieważnienie kredytu we frankach – Instrukcja dla frankowiczów.

Sądy masowo unieważniają umowy frankowe i najczęściej nakazują rozliczenie kredytobiorcy z bankiem według teorii dwóch kondykcji. Bank jako pierwszy jest zobowiązany do oddania sumy rat kredytowych, a o zwrot kwoty kredytu musi się dopiero upomnieć.

Kredytobiorca pozbywa się całkowicie toksycznego zobowiązania i staje się pełnoprawnym właścicielem nieruchomości, gdyż może wnioskować o wykreślenie hipoteki banku.

Wariantem o wiele korzystniejszym od ugody z bankiem jest także rozstrzygnięcie sądowe nakazujące odfrankowienie umowy, czyli wykreślenie niedozwolonych klauzul i dalsze wykonywanie umowy jako kredytu złotowego oprocentowanego według niższej stawki LIBOR.

A co na to bank PKO BP….

Kilka dni po publikacji tekstu w dniu 20.10.2021 r. PKO BP skierował do nas e-maila w którym zakwestionował informacje, opisane w naszym artykule na temat ugód proponowanych Frankowiczom.

Bank nie zgadza się z tym, że nie przedstawił kredytobiorcom wszystkich aspektów związanych z zawarciem ugody, wskazuje na informacje zamieszczone na swojej stronie internetowej. Dodatkowo, informuje że przed pierwszym spotkaniem mediacyjnym kredytobiorcy są informowani o możliwości sądowego dochodzenia roszczeń z tytułu zawartych w umowach klauzul abuzywnych oraz o różnych rozstrzygnięciach sądów. 

PKO BP na stronie internetowej zamieścił ogólne informacje dotyczące założeń konwersji, kwestii podatkowych i formalnych, jednak brak tam danych istotnych dla oszacowania ekonomicznych skutków ugody. Bank informuje, że przekształcenie kredytu na złotowy ma przebiegać według założeń przedstawionych przez KNF. Nie wspomina jednak o zmianie pierwotnej marży z umowy frankowej na marżę przeciętnego kredytu złotowego w momencie zawierania umowy. Dla przykładu, średnia marża kredytu frankowego w roku 2008 wynosiła 1,2%, podczas gdy złotowego 1,72%. Bank nie przedstawił publicznie symulacji kredytu po konwersji, chociaż kilka miesięcy temu informował, że wykonywał takie wyliczenia zgodnie z oczekiwaniami KNF. Co interesujące, bank informuje kredytobiorców o możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu zawartych w umowach klauzul abuzywnych, chociaż w oficjalnych komunikatach utrzymuje, że umowy frankowe są ważne i pozbawione wad prawnych.

PKO BP kwestionuje wyliczenia, że efekt ekonomiczny ugody to zaledwie około 30% tego co można zyskać w sądzie. Zaprzecza, że korzyści z ugody są nieproporcjonalne do tego co można zyskać na drodze sądowej. 

Dokładne korzyści wynikające z rozstrzygnięcia sporu na drodze sądowej oraz z zawarcia ugody na warunkach proponowanych przez bank zależą m.in. od tego kiedy kredyt został zaciągnięty, jaki kurs CHF obowiązywał w momencie podpisania umowy, a przede wszystkim jaka była wysokość marży. Przykładowo dla kredytu w wysokości 300 000 zł zaciągniętego w lipcu 2007 z marżą 1,2% łączne korzyści z poszczególnych rozstrzygnięć przedstawiają się następująco:

•  unieważnienie umowy 312.508,29 zł
• odfrankowienie kredytu 267.397,16 zł
• ugoda na warunkach PKO BP (marża 1,21%) 143.850,58 zł

Dla kredytu o tych samych parametrach, ale zaciągniętego rok wcześniej, w lipcu 2006 roku korzyści z poszczególnych rozstrzygnięć przedstawiają się następująco:

• unieważnienie umowy 249.482,88 zł
• odfrankowienie kredytu 195.724,82 zł
• ugoda na warunkach PKO BP (marża 1,55%) 36.368,15 zł

W pierwszym przypadku korzyści z ugody stanowią około 45% zysków z unieważnienia umowy, w drugim zaledwie około 15%. Przy szacowaniu potencjalnych zysków z ugody większość kredytobiorców musi uwzględnić konieczność odprowadzenia podatku od kwoty umorzonego kredytu (17% lub 32%). Dodatkowo do korzyści płynących z drogi sądowej nie zostały wliczone ewentualne odsetki zasądzone na rzecz kredytobiorcy, oraz ewentualne korzyści dla niektórych Frankowiczów, którzy spłacali swoje kredytu bezpośrednio we frankach szwajcarskich o czym można przeczytać w artykule Rosnący kurs franka korzystny dla frankowiczów, którzy pozwali bank.

Bank nie zgadza się ze stanowiskiem, że podpisanie ugody zamyka drogę do zakwestionowania umowy w sądzie, sugerując że klient zawsze może skierować sprawę do sądu, również po zawarciu ugody. 

Na stronie internetowej PKO BP widnieje komunikat o następującej treści „Zakładamy, że zgodnym zamiarem stron powinno być zaniechanie dochodzenia w przyszłości roszczeń w zakresie związanym z postanowieniami dotyczącymi zawarcia i wykonywania umowy w walucie obcej w brzmieniu sprzed zawarcia ugody”. Prawnicy reprezentujący Frankowiczów zauważają, że skonstruowany przez bank tekst ugody zawiera informację wskazującą na wykluczenie możliwości dochodzenia roszczeń wynikających ze stosowania w umowie klauzul indeksacyjnych, jeżeli zawarta zostanie ugoda. Ugoda nie pozbawia więc kredytobiorcy prawa do wniesienia pozwu przeciwko bankowi, ale pozbawia go całkowicie szans na skuteczne zakwestionowanie umowy i odzyskanie od banku nieprawnie pobranych kwot.

PKO BP przyznaje, że Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe obowiązuje tylko do końca 2021 roku. Jednocześnie informuje o rozmowach z MF na temat przedłużenia obowiązywania aktu prawnego na kolejne 3 lata.

Według stanu prawnego obowiązującego na ten moment, zwolnieni z podatku dochodowego od kwoty umorzonego kredytu będą jedynie kredytobiorcy, którzy podpiszą ugodę z bankiem i uzyskają zatwierdzenie jej przez sąd do dnia 31.12.2021 r. Aby skorzystać ze zwolnienia będą musieli także spełnić warunki określone w Rozporządzeniu (m.in. kredyt zawarty na własne cele mieszkaniowe, nie korzystanie z umorzeń innych zobowiązań). Jeżeli rozporządzenie nie zostanie przedłużone, kredytobiorców którzy sfinalizują ugodę po wskazanym terminie, obejmie obowiązek odprowadzenia podatku dochodowego według skali podatkowej 17% lub 32%.

Bank zarzuca nieprawdę stwierdzeniu, że mediacje mogą trwać stosunkowo długo i informuje, że mediator powinien dążyć do polubownego zakończenia postępowania w terminie 3 miesięcy.

Mediator Sądu Polubownego przy KNF nie jest zobligowany do zakończenia mediacji w terminie 3 miesięcy, a jedynie powinien dążyć do tego. Biorąc pod uwagę niewspółmierną do skali mediacji liczbę mediatorów KNF (poza PKO BP, także ING BANK zamierza wykorzystać tę ścieżkę mediacji, co łącznie daje potencjalną liczbę kilkudziesięciu tysięcy postępowań), pierwszy termin spotkania mediacyjnego może być odległy. Nie zawsze ugoda podpisana zostanie na pierwszym spotkaniu, tak więc cały proces może się znacznie wydłużyć. Tymczasem, postępowania sądowe z powództwa Frankowiczów coraz częściej kończą się wyrokami w I instancji zapadającymi w kilka miesięcy od momentu wniesienia pozwu.