Czy umowy pożyczek i kredytów konsumenckich (gotówkowych i konsolidacyjnych) będą wkrótce masowo kwestionowane przez polskich klientów? I czy sądy będą przyznawać im, w odpowiedzi na uznanie kwestionowanych kontraktów za niezgodne z ustawą, sankcję kredytu darmowego? Kilka miesięcy temu media, ale też wyspecjalizowane kancelarie prawne, zaczęły informować Polaków o tym, że banki w wielu przypadkach nie dopilnowały tego, by zawierane przez nie z konsumentami umowy były zgodne z ustawą o kredycie konsumenckim. Afera ta oczywiście nie może być porównywana z tą frankową – przynajmniej na razie, bo pozwów o SKD jest w sektorze znacznie mniej niż tych o franki. Powstaje jednak pytanie, czy banki zauważają już problem i zawiązują w związku z nim odpowiednie rezerwy. Przejrzeliśmy najnowsze raporty kwartalne ośmiu banków giełdowych pod kątem informacji o postępowaniach związanych z SKD. W tym artykule ujawniamy, czego się w ten sposób dowiedzieliśmy.
Z tekstu dowiesz się:
- Które banki giełdowe informują w raportach kwartalnych o postępowaniach dotyczących sankcji kredytu darmowego, a które zgodnie milczą na ten temat
- Ile sporów o SKD toczą z klientami banki, które zdecydowały się przyznać w raportach, że problem istnieje. A także, ile do tej pory spraw wygrały
- Jakie są prawdopodobne przyczyny, dla których część banków nie informuje w raportach o toczących się postępowaniach o sankcję kredytu darmowego
- O jakim innym zagrożeniu, którego źródłem pośrednio są roszczenia konsumentów, zaczynają rozpisywać się przedstawiciele sektora w swoich sprawozdaniach. Być może i Ty padłeś ofiarą procederu, za który już wkrótce zostaną ukarane banki.
Sankcja kredytu darmowego w raportach kwartalnych banków: I kwartał 2024 roku
Poniżej zamieściliśmy informacje o sankcji kredytu darmowego, które udało nam się znaleźć w trakcie analizy raportów ośmiu giełdowych banków za okres I kwartału 2024 roku. Jak się okazuje, tylko dwa podmioty informują o tym, jak wygląda ich sytuacja w relacji z klientami, którzy dostrzegli w swoich umowach pożyczek/kredytów gotówkowych pewne niezgodności z ustawą o kredycie konsumenckim i w związku z tym, na mocy art. 45 tej ustawy, zażądali dla siebie sankcji kredytu darmowego.
Ponieważ danych jest niewiele, postanowiliśmy wzbogacić naszą prezentację o jeszcze jeden wątek – tzw. transakcje nieautoryzowane, w przypadku których na banki nałożono dość restrykcyjne wymogi w zakresie odpowiedzi na składane reklamacje.
Jak na ironię, banki, które pomijają w raportach kwestię sankcji kredytu darmowego (mimo niekorzystnego dla nich wyroku TSUE z 23 listopada 2023 roku w sprawie C-321/22, w której pozwanym był Provident), dzielą się informacjami na temat postępowań wszczętych przeciwko nim przez UOKiK w związku ze sposobem rozpatrywania reklamacji na transakcje nieautoryzowane.
Zapraszamy do lektury.
PKO Bank Polski: sankcja kredytu darmowego w raporcie za I kwartał 2024 roku
Bank PKO BP, czyli gigant krajowego rynku, jest jednym z dwóch podmiotów, które dzielą się ze społeczeństwem informacjami na temat sporów sądowych o sankcję kredytu darmowego. Podmiot odwołuje się do sankcji kredytu darmowego, jako jednego z potencjalnych czynników mogących zdeterminować przyszłe wyniki banku. PKO BP obawia się sytuacji, w której, z inicjatywy Trybunału Sprawiedliwości UE lub sądów krajowych, doszłoby do zanegowania możliwości naliczania odsetek od kredytowanych kosztów kredytów konsumenckich. Informacja ta jest dostępna na stronie 20 raportu.
Następnie na str. 64 padają już konkretne dane. PKO BP poświęca jeden akapit postępowaniom sądowym, które zostały zainicjowane przeciwko Grupie i dotyczą SKD. Na koniec I kwartału 2024 roku przeciwko PKO Bankowi Polskiemu toczyło się 1 520 spraw o sankcję kredytu darmowego, w których wartość przedmiotu sporu wyniosła 29,2 mln zł.
Bank podaje też dane z końca 2023 roku, gdy przeciwko niemu toczyło się 1 159 spraw o SKD, których wartość oszacowano na 20,7 mln zł. Liczba takich postępowań zwiększyła się w zaledwie jeden kwartał o 361. PKO BP podaje, że sprawy te są zakładane z powództwa samych klientów lub podmiotów, które nabyły od nich wierzytelności. PKO BP dość lakonicznie informuje, że kwestionuje zasadność wysuwanych roszczeń, a dotychczasowe orzecznictwo jest dla niego korzystne w przeważającej części. Należy podkreślić, że „przeważająca część” to jednak bardzo pojemne pojęcie, bo może oznaczać zarówno 51 proc. wygranych, jak i 99 proc. wygranych.
Spodziewamy się, że w przyszłych raportach PKO BP zacznie precyzować, ile spraw wygrywa, a ile przegrywa.
mBank S.A.: sankcja kredytu darmowego w raporcie za I kwartał 2024 roku
Choć mBank jest podmiotem, który dość skrupulatnie raportuje dane dotyczące toczących się przeciwko niemu postępowań, to trzeba przyznać, że ta skrupulatność dotyczy głównie spraw frankowych (których podmiot ma na koncie całe multum). Jeśli zaś chodzi o sankcję kredytu darmowego i postępowania dotyczące błędów w umowach pożyczek/kredytów gotówkowych, mBank milczy.
Millennium Bank: sankcja kredytu darmowego w raporcie za I kwartał 2024 roku
To drugi po PKO BP bank, który zdecydował się na ujawnienie informacji o toczących się przeciwko niemu sporach o sankcję kredytu darmowego. Na stronie 92 raportu można znaleźć następujące informacje:
- na koniec I kwartału 2024 roku Millennium Bank otrzymał 532 pozwy, zarzucające mu naruszenie obowiązków informacyjnych opisanych artykułem 30 ustawy o kredycie konsumenckim
- powodami w tych sprawach są zarówno sami klienci, jak i podmioty, które kupiły od nich roszczenia
- powodowie domagają się zwrotu odsetek, a także innych kosztów, które zostały poniesione przy zaciągnięciu zobowiązania (krótko mówiąc, wnioskują o SKD – przyp. red.)
- na koniec I kwartału 2024 roku prawomocnie zakończono 33 sprawy o SKD. W 32 przypadkach Millennium Bank wygrał spór sądowy, a w 1 przypadku poniósł porażkę
- Millennium Bank określa swoje szanse procesowe w pozostałych tego typu sporach jako pozytywne, w związku z czym zdecydował, że nie będzie w tym przypadku tworzył rezerw na ryzyka.
Santander Bank Polska: sankcja kredytu darmowego w raporcie za I kwartał 2024 roku
W raporcie kwartalnym Santander Banku Polska próżno szukać informacji o sankcji kredytu darmowego i art. 45, na podstawie którego kredytobiorcy domagają się zwrotu odsetek i pozostałych kosztów kredytu.
BNP Paribas: sankcja kredytu darmowego w raporcie za I kwartał 2024 roku
Podobnie jak mBank i Santander, również BNP Paribas nie wspomina w raporcie kwartalnym o sporach sądowych z kredytobiorcami i pożyczkobiorcami, żądającymi dla siebie sankcji kredytu darmowego.
Pekao S.A.: sankcja kredytu darmowego w raporcie za I kwartał 2024 roku
Pekao S.A. nie dzieli się w raporcie za I kwartał 2024 roku informacjami dotyczącymi sankcji kredytu darmowego. Klienci tego podmiotu, przynajmniej na razie, nie dowiedzą się, ile postępowań o SKD skierowano przeciwko Pekao.
ING Bank Śląski: sankcja kredytu darmowego w raporcie za I kwartał 2024 roku
Podobnie sytuacja wygląda w ING Banku Śląskim – raport za I kwartał 2024 roku nie ujawnia informacji o skali toczących się postępowań o sankcję kredytu darmowego.
Alior Bank: sankcja kredytu darmowego w raporcie za I kwartał 2024 roku
Ostatni w naszym zestawieniu Alior Bank również nie informuje, w ilu sprawach dotyczących sankcji kredytu darmowego bierze aktualnie udział jako pozwany.
Dlaczego 6 na 8 banków giełdowych nie ujawnia w raportach kwartalnych informacji o sprawach sądowych dotyczących sankcji kredytu darmowego?
Raporty kwartalne opublikowane przez giełdowe banki liczą sobie od kilkudziesięciu do ponad stu stron. Tylko w dwóch znalazło się miejsce na ujęcie informacji dotyczących postępowań sądowych o sankcję kredytu darmowego. Jakie mogą być tego przyczyny?
Postanowiliśmy pokusić się o przedstawienie swoich teorii na ten temat:
- banki wiedzą, że SKD to obecnie bardzo gorący medialnie temat – nie chcą dostarczać danych, które mogłyby posłużyć do tworzenia kolejnych artykułów, takich jak np. ten. Wolą, przynajmniej na razie, milczeć – liczą, że temat uda się po prostu przeczekać
- przedstawiciele sektora nie chcą zachęcać konsumentów do formułowania kolejnych roszczeń – banki wciąż nie poradziły sobie z kosztami nieważnych umów frankowych. Nawet jeśli wiedzą, że nie uciekną od sankcji kredytu darmowego w błędnie sformułowanych umowach kredytów konsumenckich, to wolą, aby to ryzyko zmaterializowało się jak najpóźniej
- skala zjawiska jest jeszcze zbyt mała, by o nim informować – być może niektóre banki są stroną w tak niewielu postępowaniach o SKD, że nie informują o nich, ponieważ nie mają one istotnego wpływu na ich działalność. Może być też tak, że spraw zebrało się już trochę, ale sądy nie wydały w nich jeszcze żadnych wyroków. Jeśli taka jest przyczyna milczenia części przedstawicieli sektora na temat SKD, to powinna ona zniknąć w perspektywie kilku najbliższych kwartałów.
Banki milczą w temacie spraw związanych z SKD, ale chętnie rozpisują się o innym ryzyku
Te same instytucje finansowe, które nie chcą ujawniać danych dotyczących postępowań sądowych o sankcję kredytu darmowego, poświęcają długie akapity innemu zagrożeniu nadchodzącemu ze strony konsumentów. Chodzi o tzw. transakcje nieautoryzowane, czyli przypadki, w których doszło do płatności elektronicznej wbrew woli klienta. Banki co roku otrzymują wiele reklamacji z tego tytułu – i do tej pory znaczną ich część odrzucały, powołując się na własne procedury i przede wszystkim na… rażące niedbalstwo ze strony klienta, który do takiej transakcji dopuścił.
UOKiK już zauważył problem i zaczyna interesować się tym, w jaki sposób banki rozpatrują te reklamacje, a także jakie informacje przekazują reklamującym co do własnych obowiązków. W toku jest już sporo takich postępowań. Informacje o nich można znaleźć m.in. w raportach Pekao S.A. (postępowanie UOKiK w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów wszczęto pismem z 8 lutego 2024 roku), BNP Paribas (postępowanie UOKiK wszczął 8 lipca 2022 roku), PKO BP (postępowanie UOKiK wszczęto dnia 2 lutego 2024 roku), Alior Bank (postępowanie UOKiK wszczął dnia 13 lutego 2024 roku).
Podobne postępowania Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wszczął wobec 15 banków. Maksymalna kara pieniężna, jaka może zostać nałożona na te instytucje w związku z abuzywnymi praktykami, będącymi przedmiotem postępowań UOKiK, to 10 proc. obrotu uzyskanego przez bank w roku obrotowym poprzedzającym ten, w którym nałożono karę.
PODSUMOWANIE:
- Banki giełdowe działające w Polsce wciąż nie uważają postępowań o sankcję kredytu darmowego za tak poważne zagrożenie, by szczegółowo informować o nich w raportach kwartalnych czy dowiązywać w związku z nimi rezerwy na ryzyka prawne
- Linia orzecznicza w sprawach o sankcję kredytu darmowego dopiero się kształtuje – na chwilę obecną trudno określić, kiedy sytuacja konsumentów w sądach ulegnie poprawie. Pewną nadzieję daje tu wspomniany już wyrok TSUE w sprawie przeciwko Providentowi
- Tylko 1 na 8 banków przyznaje w raporcie, że sprawy dotyczące SKD mogą zdeterminować jego przyszłe wyniki
- Jest za wcześnie, by kreślić jakiekolwiek prognozy dotyczące przyszłej dynamiki przyrostu nowych spraw o sankcję kredytu darmowego – na chwilę obecną brak wystarczającej ilości danych wejściowych dla stworzenia wiarygodnej analizy.
