Ministerstwo Sprawiedliwości chce wprowadzenia ustawy frankowej, której wstępny projekt jest już gotowy. Głównym celem ustawy ma być przyspieszenie spraw frankowych i odblokowanie sądów, w których toczy się już około 190 tys. takich postępowań. Ustawa ma także wspomóc proces zawierania ugód frankowych. MS powołało grupę roboczą, w skład której wchodzi ZBP, KNF, UOKiK, RF oraz stowarzyszenie SBB. Jej pierwsze posiedzenie odbyło się w ostatni piątek 28 czerwca br. Grupa ma wypracować jeden wzór ugody. W oficjalnym komunikacie wydanym po posiedzeniu grupy roboczej MS zdementowało informacje wskazujące, że treść ugody będzie uregulowana w ustawie, na czym zależało bankom obawiającym się podważania ugód przez Frankowiczów. Najwyraźniej banki mają coś na sumieniu i nie są pewne czy ugody spełniają standardy ochrony konsumenta. Sektor bankowy z pewnością będzie próbował blokować ustawę przyspieszającą sprawy frankowe w sądach, bo obawia się lawiny kolejnych pozwów. Chodzi o kredyty złotowe z WIBOR-em oraz kredyty konsumenckie uprawniające do Sankcji Kredytu Darmowego.
- Resort sprawiedliwości ma pomysły na udrożnienie sądów zalanych sprawami frankowymi. Konkretne rozwiązania mają znaleźć się w nowej ustawie frankowej.
- Pomysły MS to m.in. digitalizacja akt i postępowań, stworzenie bazy orzeczeń TSUE, szkolenia dla sędziów, dodatkowe etaty asystentów sędziowskich, wirtualni asystenci przygotowujący dla sędziów analizy, projekty uzasadnień wyroków i kalkulacje rozliczeń stron sporu.
- Planowane jest też łączenie do wspólnego rozpoznania spraw dotyczących tych samych wzorców umownych oraz spraw z powództwa konsumentów i banków.
- Bankom nie zależy na przyspieszeniu spraw frankowych, bo obawiają się że sądy odciążone od tych spraw zajmą się innymi typami umów. W sądach jest już ponad 1.000 pozwów dotyczących kredytów złotowych z WIBOR-em oraz kilka tysięcy spraw dotyczących Sankcji Kredytu Darmowego.
Nowa ustawa frankowa 2024
Pełnomocniczka MS ds. ochrony praw konsumentów zaskoczyła opinię publiczną informacją na temat prac w resorcie nad nową ustawą frankową. Wiadomo, że nie chodzi o projekt ustawy przygotowany ponad rok temu przez KNF – nie będzie zmuszania Frankowiczów do ugód. Sprawy frankowe nadal będą toczyły się w sądach ale planowane są rozwiązania, które pozwolą szybciej je zakańczać.
Jednym z pomysłów jest łączenie do wspólnego rozpoznania spraw dotyczących tego samego wzorca umownego oraz łączenie postępowań z powództwa Frankowiczów z kontrpowództwami banków o zwrot kapitału.
Ministerstwo Sprawiedliwości rozpoczęło już testowanie projektu digitalizacji postępowań. Rozważane jest wprowadzenie obowiązku wnoszenia przez pełnomocników stron pism procesowych wyłącznie drogą elektroniczną oraz cyfryzacja akt i ich oznakowanie umożliwiające szybkie odnajdywanie dokumentów. Resort ma w planach także stworzenie na potrzeby sędziów bazy orzeczeń TSUE, przeprowadzanie szkoleń dla sędziów z zagadnień dotyczących kredytów waloryzowanych kursami walut obcych oraz wsparcie sędziów przez wirtualnych asystentów.
W wydziałach rozpoznających sprawy frankowe ma zwiększyć się też liczba asystentów sędziowskich, tak aby na jednego sędziego przypadał jeden asystent. Na razie taki stan został osiągnięty w Wydziale Frankowym Sądu Okręgowego w Warszawie, gdzie relacja liczby asystentów do liczby sędziów wynosi 1:1 a docelowo ma to być 2:1. W drugiej kolejności wsparcie w postaci dodatkowych asystentów ma otrzymać Sąd Apelacyjny w Warszawie, do którego trafia najwięcej w skali kraju apelacji w sprawach frankowych.
Treść wzorca ugody nie będzie uregulowana w ustawie
W piątek 28 czerwca br. odbyło się pierwsze posiedzenie powołanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości grupy roboczej, która ma wypracować jeden wzorzec ugody. W skład tej grupy (poza MS) wchodzą przedstawiciele instytucji państwowych (KNF, UOKiK, RF) oraz reprezentanci obu stron sporu tj. banków (ZBP) i Frankowiczów (stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu). Po piątkowym posiedzeniu wiadomo, że treść wzorca ugody nie znajdzie się w ustawie ani w załączniku do niej. Będzie to jedynie rekomendacja na zasadzie dobrych praktyk. MS chce aby wzorzec był zgodny z prawem i orzecznictwem TSUE ale jego stosowanie będzie dobrowolne.
Pomysł dotyczący wypracowania jednolitego wzorca ugody popierają zarówno prawnicy reprezentujący Frankowiczów jak i banki. Dla tych pierwszych byłoby to ułatwienie, bo obecnie każdy bank ma własny wzór i pełnomocnicy kredytobiorców muszą każdorazowo przeprowadzać analizę treści ugody pod kątem klauzul abuzywnych, niekorzystnych dla klientów zapisów oraz braków informacyjnych.
Powszechnie wiadomo, że banki umyślnie nie zawierają w ugodach informacji na temat potencjalnych korzyści z alternatywnej ścieżki sądowej i Frankowicze-konsumenci nie zawsze wiedzą z czego rezygnują zawierając z bankiem ugodę. Poza tym w treściach ugód brakuje często klarownych informacji na temat obowiązku podatkowego, który może powstać po stronie kredytobiorcy po zawarciu porozumienia pozasądowego z bankiem oraz oświadczenia banku o zrzeczeniu się wszelkich roszczeń z tytułu umowy kredytowej (m.in. dotyczących waloryzacji kapitału).
Uregulowanie we wzorcu ugody tych kwestii oznaczałoby mniej pracy dla prawników oraz większe bezpieczeństwo prawne dla Frankowiczów. Wzorzec ugody wyeliminuje jednak tylko ryzyko prawne ale nie wyeliminuje ryzyka ekonomicznego, bo warunki ugód będą nadal negocjowane przez strony sporu.
Banki deklarują poparcie dla idei stworzenia jednego wzorca ugody, bo obawiają się że Frankowicze zaczną masowo podważać ugody w sądach. Najwyraźniej mają coś na sumieniu.
Banki bardziej niż sporów frankowych boją się masowych pozwów o WIBOR i SKD
Wydaje się, że sektor bankowy wcale nie chce aby sprawy sądowe dotyczące kredytów frankowych przyspieszyły. Obawia się bowiem powtórki sytuacji na znacznie większą skalę. Chodzi o umowy kredytów złotowych z oprocentowaniem zmiennym bazującym na wskaźniku WIBOR oraz o kredyty i pożyczki konsumenckie uprawniające do Sankcji Kredytu Darmowego. Pozwy dotyczące obu typów umów trafiają już od jakiegoś czasu do sądów i problem zaczyna być przez banki dostrzegany w raportach okresowych.
Według danych ZBP w sądach jest już ponad 1.000 pozwów dotyczących umów złotowych z WIBOR-em. Kredytobiorcy uważają, że banki nie poinformowały ich w sposób wystarczający o ryzyku zmiennej stopy procentowej. Chodzi o to jak może zmienić się wysokość raty kredytu na skutek wzrostu wskaźnika WIBOR. Ryzyko to zmaterializowało się po serii podwyżek stóp procentowych w Polsce, kiedy raty kredytów złotowych niejednokrotnie podwoiły się.
Istnieją też poważne wątpliwości co do sposobu wyliczania wysokości WIBOR, potencjalnego sztucznego zawyżania wartości tego indeksu oraz tego czy wskaźnik ten jest reprezentatywny, obiektywny oraz czy oddaje realia rynkowe. Wspierająca banki KNF przeprowadziła ocenę wskaźnika WIBOR, z której wyszło że jest on zgodny z prawem i spełnia wszelkie standardy. Przeczą temu jednak doniesienia sygnalistów wywodzących się z nadzoru finansowego oraz ze spółki administrującej wskaźnikiem, z których wynika że mogło dochodzić do manipulowania jego wysokością.
Kolejny problem, którego boją się banki to masowe podważanie umów kredytów i pożyczek konsumenckich podlegających pod regulacje ustawy o kredycie konsumenckim z 2011 roku. Konsumenci zarzucają bankom naruszenie obowiązków informacyjnych wynikających z zapisów art. 30 tej ustawy. Przeprowadzone przez prawników analizy tysięcy wzorców umownych różnych banków wykazały też stosowanie nieuczciwych praktyk polegających na naliczaniu odsetek od zawyżonych kwot zawierających skredytowaną prowizję lub składki ubezpieczeniowe. W takiej sytuacji konsument ma prawo skorzystać z Sankcji Kredytu Darmowego i oddać bankowi sam kapitał kredytu bez prowizji, opłat i bez odsetek. Oczywiście banki nie godzą się na to bez walki i sprawy o SKD trafiają do sądów. Jest ich już w sądach co najmniej kilka tysięcy. Bank PKO BP poinformował w raporcie okresowym o 1.159 tego typu sporach sądowych, a Bank Millennium o 532 sprawach.
Przyspieszenie spraw frankowych nie jest na rękę sektorowi bankowemu
Zarówno w kwestii umów z WIBOR-em jak i kredytów konsumenckich banki oficjalnie twierdzą, że są one zgodne z prawem, a większość dotychczas wydanych przez sądy wyroków była dla nich korzystna. Podobnie było jednak z kredytami frankowymi – na początku banki wygrywały w sądach, poza kancelariami prawnymi nikt nie brał na poważnie roszczeń Frankowiczów. Wystarczył jednak jeden wyrok TSUE aby nastawienie sądów diametralnie się zmieniło i zaczęły one masowo unieważniać abuzywne kredyty we franku.
Jeśli na skutek ustawy przygotowywanej przez resort sprawiedliwości sądy zaczną pracować szybciej i zostaną odciążone od spraw Frankowiczów, to na wokandę trafi więcej spraw dotyczących kredytów PLN + WIBOR oraz kredytów konsumenckich (SKD). Wówczas jedynie krok do tego aby któryś z sądów skierował w tych sprawach pytania prejudycjalne do TSUE. Biorąc pod uwagę dotychczasowe prokonsumenckie nastawienie TSUE można się spodziewać, że także w tych sprawach Trybunał stanie po stronie kredytobiorców. Sądy będą miały już otwartą drogę do unieważniania wadliwych umów z WIBOR-em oraz do uwzględniania SKD.
Prawnicy z kancelarii frankowych są przekonani, że ukształtowanie się korzystnej dla konsumentów linii orzeczniczej w sprawach kredytów z WIBOR-em oraz SKD to jedynie kwestia czasu. Banki mają poważny problem, bo – w odróżnieniu od kredytów frankowych – liczba potencjalnie wadliwych kredytów w PLN jest szacowana nie w tysiącach, ale w milionach.
Podsumowanie
Ministerstwo Sprawiedliwości chce odciążyć sądy od spraw frankowych, dlatego stawia na bezpieczne ugody oraz usprawnienie procesów sądowych. W piątek odbyły się pierwsze obrady okrągłego stołu, których celem było wypracowanie jednego wzorca ugód. Banki chciały aby treść wzorca znalazła się w przygotowywanej przez resort sprawiedliwości ustawie, tak aby wyeliminować ryzyko prawne związane z potencjalnym podważaniem ugód przez Frankowiczów. Wiadomo jednak, że ustawa nie będzie regulowała kwestii wzorca ugód.
Celem ustawy będzie odkorkowanie sądów zalanych sprawami frankowymi. Na horyzoncie majaczy jednak wizja masowego kwestionowania w sądach kredytów złotowych z WIBOR-em oraz kredytów konsumenckich uprawniających do Sankcji Kredytu Darmowego. Pozwów w takich sprawach jest już w sądach co najmniej kilka tysięcy. Na razie zapadają pojedyncze wyroki ale po „wyczyszczeniu” sądów ze spraw frankowych jedynie kwestią czasu będzie skierowanie pytań prejudycjalnych do TSUE i ukształtowanie się linii orzeczniczej w tych sprawach. Wówczas sądy czeka powtórka sytuacji z kredytami frankowymi ale na sporo większą skalę.
