Na początku kwietnia powinno być wiadomo, czy Prezydent RP podpisze nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego, która wniesie istotne zmiany do funkcjonowania tzw. Wydziału Frankowego (XXVIII Wydziału Cywilnego) w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Wydział został powołany do życia w kwietniu 2021 roku, a jego zadaniem było sprawne orzekanie w sprawach dotyczących kredytów waloryzowanych kursem franka szwajcarskiego. Wkrótce okazało się, że Wydział Frankowy zaczął cieszyć się ogromną popularnością wśród kredytobiorców z powodu korzystnej i ustabilizowanej linii orzeczniczej oraz pozytywnego podejścia do kwestii zabezpieczenia roszczeń. Projekt ustawy nowelizującej Kpc jest w Kancelarii Prezydenta RP, który swoim podpisem zdecyduje o przyszłości tysięcy Frankowiczów. Czy pozwy do Wydziału Frankowego przez kolejnych 5 lat będą mogły składać tylko osoby zamieszkałe w prawobrzeżnej Warszawie i kilku okolicznych gminach, a reszcie Frankowiczów pozostanie pozwanie banku do sądu najbliższego dla swojego miejsca zamieszkania?
- Wydział Frankowy został powołany do życia zaledwie 2 lata temu i całkowicie spełnił swoją rolę. Pomimo to rządzący zdecydowali się zmienić na 5 lat zasady składania pozwów przez kredytobiorców frankowych.
- Na podpis Prezydenta czeka kontrowersyjna nowelizacja Kpc, na mocy której konsumenci zamieszkali poza właściwością miejscową Sądu Okręgowego w Warszawie nie będą mogli składać pozwów do wyspecjalizowanego w sprawach kredytów pseudowalutowych i jedynego w Polsce Wydziału Frankowego.
- Jeżeli przepisy wejdą w życie, osobom zamieszkałym poza Warszawą będzie trudniej uzyskać zabezpieczenie w postaci wstrzymania spłaty rat na czas trwania procesu, bo sądy w innych miastach Polski nie wypracowały jeszcze jednolitej praktyki w zakresie akceptacji wniosków o zabezpieczenie.
- W związku ze spodziewaną dużą falą nowych pozwów po wydaniu przez TSUE wyroku w sprawie C-520/21, mniejsze sądy zostaną zalane sprawami, w których do tej pory się nie specjalizowały. Może to wpłynąć na wydłużenie czasu trwania postępowań.
- Część prawników jest zdania, że przyjęte przez Sejm przepisy są sprzeczne z prawem unijnym, odbierają obywatelom równy dostęp do sprawiedliwego wyroku oraz naruszają zasadę równości stron. Wszystko jednak w rękach Prezydenta, który zadecyduje o dalszym kształcie sporów sądowych na tle kredytów w CHF.
Wydział Frankowy w liczbach
Celem powołania przed dwoma laty Wydziału Frankowego w Sądzie Okręgowym w Warszawie było usprawnienie przebiegu spraw z powództwa Frankowiczów i ujednolicenie orzecznictwa. Po latach można ocenić, że założenia te spełniły się – mimo stałego napływu nowych pozwów sprawy kończą się w miarę szybko i na ogół pozytywnie dla kredytobiorców.
Przypomnijmy, że Wydział zapoczątkował działalność 1 kwietnia 2021 r., a do czerwca 2021 r. wpłynęło do niego 7.978 pozwów. W całym roku 2021 rozpoznawanych tam było 17.892 sprawy, a w kolejnym 2022 roku – ponad 25 tys. spraw. W okresie dwóch i pół miesiąca roku 2023 kredytobiorcy frankowi wnieśli do Wydziału Frankowego blisko 4 tys. pozwów. Łącznie daje to ok. 47 tys. spraw toczących się w tym Wydziale przez blisko dwa lata jego funkcjonowania.
Na początku Wydział Frankowy liczył 13 sędziów, aktualny stan to 30 orzeczników. Są to najbardziej doświadczeni w tego typu sprawach sędziowie w kraju, dysponujący największym zasobem wiedzy na temat specyfiki spraw frankowych. Na pewno usprawnia to orzekanie, ale liczba spraw na biegu znacznie przekracza możliwości ich bieżącego przerabiania. Nawet systematyczne wzmacnianie kadrowe Wydziału o kolejnych sędziów przesuwanych z innych komórek i sądów niewiele ulżyło trudnej sytuacji. Na jednego sędziego przypada w Wydziale Frankowym ponad 1.000 spraw, co powoli przekłada się na wydłużenie czasu trwania postępowań.
Kilka miesięcy temu Wiceprzewodniczący Wydziału Sędzia Piotr Bednarczyk ostrzegał, że sprawy w Wydziale Frankowym mogą trwać nawet 5-7 lat, a terminy rozpraw będą wyznaczane na kilka lat do przodu. Mimo sygnalizowania, że Wydział już jest przeciążony, co w końcu musi wywołać utrudnienia i dłuższe oczekiwanie na wyroki, Frankowicze z całej Polski nadal najchętniej właśnie tam składają pozwy.
Kto mógł do tej pory pozwać bank do Wydziału Frankowego SO w Warszawie?
Według aktualnego stanu przepisów, nie uwzględniając nowelizacji ustawy o Kpc, która jest w rękach Prezydenta Dudy, do Wydziału Frankowego SO w Warszawie pozwy mogli składać mieszkańcy większych i mniejszych miejscowości z całej Polski, jeżeli procesowali się z bankiem posiadającym centralę w Warszawie.
Z szacunków wynika, że około 90 proc. kredytobiorców mogło skorzystać z prawa do zainicjowania sprawy w warszawskim Sądzie Okręgowym. Większość banków frankowych posiada bowiem główne siedziby w stolicy. Ci sami kredytobiorcy mieli jednocześnie wybór, czy złożyć pozew do Wydziału Frankowego w Warszawie, czy do sądu w mieście, w którym mieszkają lub pobliskim.
Do Wydziału Frankowego nie mogli składać pozwów zamieszkali poza Warszawą posiadacze kredytów frankowych w Santander Consumer Banku i banku Credit Agricole, które mają siedziby we Wrocławiu, w ING Banku Śląskim posiadającym centralę w Katowicach oraz banku BPH S.A. z centralą w Gdańsku.
Natomiast inni Frankowicze z całej Polski, posiadający kredyty w najbardziej znaczących bankach frankowych (m.in. PKO BP, mBanku, Banku Millennium, BNP Paribas, Deutsche Banku) mieli prawo skorzystać z możliwości złożenia pozwu do Wydziału Frankowego i na ogół podejmowali właśnie taką decyzję.
Z czego wynikała popularność warszawskiego Wydziału Frankowego wśród kredytobiorców z całego kraju? Frankowicze mogli liczyć na sprawne orzekanie i utrwaloną korzystną linię orzeczniczą, także w sprawach dotyczących trudniejszych wzorców umownych (np. Deutsche Banku czy Fortis Banku), a ponadto na możliwość uzyskania sądowego wstrzymania spłaty rat.
Już w pierwszych momentach działania kierownictwo Wydziału wygłosiło komunikat, że sędziowie będą akceptować wnioski o zabezpieczenie roszczeń w sytuacji jeśli kredytobiorcy spłacili już cały pożyczony od banku kapitał. Faktem jest, że w Wydziale Frankowym łatwiej niż w innych sądach można uzyskać sądowe zawieszenie spłaty rat do końca trwania procesu.
Co zmieni się dla Frankowiczów jeśli Prezydent podpisze nowelizację Kpc?
Kluczowy dla Frankowiczów jest art. 18 nowelizacji ustawy Kpc, który na 5 lat wyłącza możliwość składania pozwów do Wydziału Frankowego przez osoby zamieszkałe poza właściwością miejscową Sądu Okręgowego w Warszawie.
W praktyce do XXVIII Wydziału Cywilnego SO w Warszawie będą mogli kierować swoje sprawy kredytobiorcy zamieszkali w prawobrzeżnej Warszawie oraz w kilku gminach ościennych. Nie będą mogli tego zrobić mieszkańcy Warszawy podlegający pod Sąd Okręgowy Warszawa-Praga oraz osoby z całej reszty Polski.
Przepis ten budzi wiele kontrowersji i wątpliwości natury prawnej. Przede wszystkim ogranicza prawa konsumenta w zakresie możliwości wyboru sądu, do którego skieruje swój pozew, ale nie ogranicza praw przedsiębiorców (w tym banków), którym pozostawiono swobodę co do wyboru sądu. Niektórzy prawnicy są zdania, że narusza to prawo dostępu do sprawiedliwego wyroku oraz zasadę równości stron.
Jeżeli nowelizacja wejdzie w życie w tym kształcie, tylko część Frankowiczów z Warszawy będzie mogła liczyć na sądowe wstrzymanie spłaty rat, a także na sprawny proces i szybki wyrok.
Pozostali kredytobiorcy będą w znacznie trudniejszej sytuacji, bo ich sprawami z konieczności zajmą się sędziowie nie mający do tej pory praktyki w dziedzinie kredytów frankowych i nie dysponujący specjalistyczną wiedzą w tym zakresie.
Może to wpłynąć niekorzystnie zarówno na sposób orzekania (szczególnie w sprawach trudniejszych), jak i na wydłużenie czasu oczekiwania na wyrok. Nie dość bowiem, że nowa fala pozwów spodziewanych po wyroku TSUE do sprawy C-520/21 dot. wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału zostanie przekierowana do mniejszych sądów, to dodatkowo sprawy będą rozpoznawane przez sędziów nie mających do tej pory styczności ze sporami frankowymi.
Niewątpliwie nowelizacja Kpc w zakresie pozwów frankowych będzie korzystna dla niewielkiej grupki osób, których sprawy już toczą się w Wydziale Frankowym. Ograniczenie dopływu nowych spraw do tego Wydziału powinno przyspieszyć orzekanie w trwających postępowaniach. Dla pozostałych kredytobiorców zmiany zasad składania pozwów będą niekorzystne.
Wkrótce okaże się, czy nowelizacja Kpc w tym kształcie wejdzie w życie. Ustawa przeszła już przez Sejm oraz Senat i ponownie wróciła do Sejmu, który 9 marca odrzucił 44 poprawki. Teraz trafi ona na biurko Prezydenta RP, który zadecyduje czy podpisze kontrowersyjną ustawę.
Jeżeli ustawa zostanie podpisana przez Prezydenta Dudę, Ministerstwo Sprawiedliwości dopiero po upływie 3 lat będzie mogło zbadać i ocenić funkcjonowanie znowelizowanych przepisów.
